در پاسخ میگوییم: عیّاشى این حدیث را به سبب ارتباط صریح و روشنش با آیه دوم سوره نساء، در ذیل همان آیه آورده است. مفسّران دیگر نیز این روایت را به نقل از عیّاشی و فقط در سوره نساء آوردهاند و در آیه دوم سوره زلزال، هیچ اشارهاى به آن نکردهاند.۱ بنا بر این، بسی محتمل است که عیّاشی نیز همچون دیگر مفسّران و مؤلّفان تفسیر روایى، آن را در جایى دیگر نیاورده باشد. البتّه با توجّه به در دسترس نبودن بقیّه تفسیر العیّاشى، قضاوت قطعى در این باره ممکن نیست؛ امّا همین که دیگر مفسّران، روایت را در ذیل سوره زلزال نیاوردهاند، اکتفا به مطالعه روایات ذیل آیه مربوط، موجب میشود که به این روایت مؤثّر، دست نیابیم و از تفسیر زیبای اهل بیت از این آیه شریف بیخبر بمانیم.
با توجّه به این نمونه، میپرسیم: اکنون که امکان جست و جوى گستردهتر، از طریق معجمهای لفظی و موضوعی و نیز رایانه فراهم است، آیا باز هم میتوانیم تنها به آنچه در تفاسیر روایی موجود آمده است، بسنده کنیم؟
نمونه دوم: این نمونه اشکال قبلى را ندارد و حدیث یافت شده، در مجموع تفاسیر روایى دیده نشده است.۲ مفسّران، واژه ( اَلزَّبٰانِيَةَ) را در آیه ( سَنَدْعُ الزَّبٰانِيَةَ)۳ به «فرشتگان گمارده شده بر دوزخ» معنا کردهاند،۴ بی آن که گفته خود را به روایتی در این باره مستند کنند. این معنا در کتابهای لغت به چشم میآید؛۵ امّا روشن است که برای اطمینان از معنای واژهای متعلّق به جهان غیب، نیازمند راهنماییِ آگاهان از آن جهان هستیم. این، در حالی است که تفاسیر
1.. ر.ک: نور الثقلین: ج۱ ص۴۳۸ و البرهان فی تفسیر القرآن: ج۱ ص۳۳۸ و تفسیر کنز الدقائق: ج۳ ص۳۲۱ و بحار الأنوار: ج۷۹ ص۲۷۰ ح۱۲.
2.. ر.ک: مناهج البیان: ج۳۰ ص۵۸۸.
3.. علق: آیۀ ۱۸.
4.. ر.ک: التبیان: ج۱۰ ص۳۸۲ و مجمع البیان: ج۱۰ ص۷۸۳ و المیزان: ج۲۰ ص۳۲۷ و مفاتیح الغیب: ج۳۲ ص۲۲۶.
5.. ر.ک: کتاب العین: ج۷ ص۳۷۴ و تهذیب اللّغة: ج۱ ص۱۵۵ و الصحاح: ج۷ ص۲۱۳۰.