می‏رسد [در حالی که امام جدیدش را نمی‏شناسد] چه می‏فرمایید؟^۱ امام فرمود:

۰.هُوَ وَ اللَّهِ بِمَنْزِلَةِ مَنْ هَاجَرَ إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ فَمَاتَ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ.^۲

به خدا سوگند او به منزله کسی است که به سوی خدا و رسولش از منزلش بیرون شده، سپس مرگش فرا رسد که پاداش او برخداست.

در روایتی دیگر آمده است: زراره فرزندش عبید را راهی مدینه می‏کند تا از امامِ پس از جعفربن محمد علیهما السلام برای او خبر بیاورد، ولی پیش از آن که عبید بازگردد، از دنیا می‏رود. راوی از امام کاظم علیه السلام درباره عاقبت زراره سؤال می‏کند و ماجرا را شرح می‏دهد. امام کاظم علیه السلام می‏فرماید:

۰.إِنِّی لَأَرْجُو أَنْ یکونَ زُرَارَةُ مِمَّنْ قَالَ اللَّهُ: (وَ مَنْ یخْرُجْ مِنْ بَیتِهِ مُهاجِراً إِلَی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ یدْرِکهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَی اللَّهِ).^۳

من امید دارم که زراره مصداق این آیه باشد: «و کسی که هجرت ‌کنان به سوی خدا و رسولش از خانه‌اش خارج شود سپس مرگ او را دریابد قطعا اجر او برعهده خدا خواهد بود».

چنان که مشاهده می‏شود، امام معصوم علیه السلام با الغای سبب نزول و توجه به پیام عام برخاسته از مدلول استعمالی کلام الهی، آیه را درباره مبلغانی که مرگ، به سبب تبلیغ در شهرهای دور از امام، امکان شناخت امام جدید را به آنان نمی‏دهد، تطبیق می‏نماید.

نمونه‏ای از روایات الغای اشخاص نزول

۱. خداوند در سوره قصص درباره ظلم فرعون در سرزمین مصر بر بنی‌اسرائیل می‏فرماید:

تُوَلُّوا) را مقید به نماز و «وَجْهُ‏ اللَّهِ» را مقید به قبله می‏ساخت ـ آیه را در معنای مطلق آن به کار برده‏اند.

۲. خداوند در سوره نساء مسلمانانی که مهاجرت نکردند و عمل آنان را در باقی ماندن در محیط شرک‏آلود مکه نکوهش کرده است و تنها مردان ضعیف، زنان و کودکان را ـ که چاره‏ای ندارند ـ استثنا نموده است.^۱ نقل شده چون این آیات به پیرمردی از مسلمانان مکه رسید، به فرزندان خود دستور داد او را روی تختی به سمت مدینه ببرند، ولی در نزدیکی مکه مرگ او فرارسید. لذا آیه زیر نازل شد:^۲

(وَ مَن یخرُجْ مِن بَیتِهِ مُهَاجِرًا إِلیَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ یدْرِکهُ الموْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلیَ اللَّهِ وَ کاَنَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا).^۳

و هر کس در راه خداوند هجرت گزیند، در زمین سرپناه‏هاى فراوان و گستردگى [در روزى] خواهد یافت و هر که از خانه خویش براى هجرت به سوى خداوند و پیامبرش، برون آید سپس مرگ او را دریابد، بى‏گمان پاداش او بر عهده خداوند است و خداوند آمرزنده‏اى بخشاینده است.

بنا بر این سبب نزول، خداوند می‏فرماید مسلمانانی که در ابتدا از مهاجرت سرباززدند و رها کردن خانه و کاشانه و اموال برایشان سخت بود، ولی سرانجام عازم مدینه و پیوستن به رسول خدا شدند، ولی قبل از رسیدن به مدینه مرگ آنان فرا رسید، نزد خداوند ماجور هستند و گناه تأخیر آنان بخشوده است.

با این حال، روایت شده که ابو الصباح از امام صادق علیه السلام سؤال کرد: شما درباره کسی که برای تبلیغ امامت در مکانی دور از امام علیه السلام است و ناگهان خبر رحلت امام به او می‏رسد و در حالی که منتظر است [تا خبر معرفی امام بعدی به او برسد] مرگش فرا