قتاده، تو فقیه اهل بصره هستی؟ عرض کرد: این گونه می‏پندارند. امام باقر علیه السلام فرمود: به من خبر رسیده تو قرآن تفسیر می‏کنی؟ قتاده گفت: آری. امام باقر علیه السلام فرمود: از روی علم و آگاهی تفسیر می‏کنی یا از روی نادانی؟ قتاده عرض کرد: خیر، از روی دانایی. امام باقر علیه السلام فرمود: اگر از سر آگاهی تفسیر می‏کنی، پس تو برای خود کسی هستی و من از تو پرسشی می‏کنم. قتاده گفت: بپرسید. امام علیه السلام فرمود: به من بگو منظور از این آیه سوره سبأ: (سِیرُوا فِیها لَیالِی وَ أَیاماً آمِنِینَ)‏^۱ چیست؟ قتاده گفت: این آیه در باره کسی است که از خانه خود به قصد زیارت خانه کعبه خارج شود و با خود توشه و مرکب حلال بردارد و کرایه‏اش را از مال حلال بپردازد. این همان کسی است که در امان و آسایش است تا به خانه خویش بازگردد.

امام باقر علیه السلام فرمود: ای قتاده، تو را به خدا سوگند می‏دهم! آیا این را هم می‏دانی که چه بسا مردی با توشه و مرکب و کرایه حلال از خانه خویش به قصد زیارت خانه خدا خارج شود و به راهزن گرفتار آید، آن گونه که هزینه راه او را برُبایند و چنان او را بزنند که به هلاکت رسد؟ قتاده پاسخ داد: به‏خدا سوگند! آری. امام علیه السلام فرمود: وای بر تو ای قتاده! اگر قرآن را از پیش خود تفسیر کنی که در این صورت هم خود هلاک شده‏ای و هم دیگران را به هلاکت کشانده‏ای. و اگر این تفسیر را از مردم گرفته‏ای باز هم خود به هلاکت رسیده‏ای‏ و ایشان را هم به هلاکت رسانده‏ای، وای بر تو ای قتاده! این آیه در حق کسی است که با توشه و مرکب و کرایه حلال به قصد زیارت کعبه برون آید و به حق ما آشنا باشد و در دل، عشق ما را داشته باشد؛ چنان که خداوند می‏فرماید: (... فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیهِمْ‏...)^۲ و مقصودِ ابراهیم علیه السلام زیارت کعبه نبود و گر نه می‏گفت: «الیه». پس به خدا سوگند! ماییم مقصود از دعای ابراهیم علیه السلام که هر که در دل هوای ما کند، حج او پذیرفته است و الّا خیر. ای قتاده، هر کس چنین باشد، در روز رستخیز از

[همچنین] انگور و سبزى و زیتون و درخت خرما و باغ‏هاى پر درخت و میوه و علف؛ براى بهره‏ورى شما و ستوران شما.

بنا بر این، اگر بخواهیم از خصوصیات شخصی مورد آیه (=طعام)، الغای خصوصیت کنیم، می‌توان گفت که این آیه در صدد است به انسان بگوید: آدمی باید به آفرینش هر آنچه در اختیار اوست، نگاه کند و از آن درس خداشناسی بگیرد (نفی خصوصیت از مورد). اما طبق نقل کلینی، امام باقر علیه السلام آیه را از این سیاق و چنین بستر معنایی خارج می‌سازد و به شکل یک عبارت مستقل می‏نگردد. لذا امام از عبارت مستقلِ «انسان باید به خوراکش نگاه کند»، چنین برداشت می‏کند: آدمی باید به غذایی که می‏خورد، بنگرد سالم و پاکیزه باشد؛ چنان که باید به خوراک عقل و قلبش نیز بنگرد، مبادا مسموم و فاسد باشد (الغای سیاق با تمسک به مدلول استعمالی). بنا بر این، امام باقر علیه السلام درباره آیه می‌فرماید:

۰.عِلْمُهُ الَّذِی یأْخُذُهُ عَمَّنْ یأْخُذُهُ.^۱

علمى را که فرا می گیرد [نظر کند] از که فرا می‌گیرد.

۲. خداوند در آیه هیجدهم سوره سبا درباره قوم سبا و شهرهای آباد و پرنعمت آنان سخن می‏گوید: (وَ جَعَلْنَا بَینهَمْ وَ بَین الْقُرَی الَّتیِ بَارَکنَا فِیهَا قُرًی ظَاهِرَةً). سپس از نعمت مسافرت آسان و شیرین میان آن آبادی‌ها سخن به میان آمده است: (وَ قَدَّرْنَا فِیهَا السَّیرَ). در ادامه آیه می‌گوید: (سِیرُواْ فِیهَا لَیالیَ وَ أَیامًا ءَامِنِینَ)؛^۲ یعنی به قوم سبا گفته شد: میان آن آبادی‌های در کمال امنیت به سیر و سفر بپردازید. این امر کنایه از آن است که علاوه بر نعمت آبادانی، از نعمت امنیت نیز برخوردار بودند.

با این حال، در روایتی آمد است که زید شحام می‏گوید: قتادة بن دعامه [یکی از مفسران بزرگ اهل سنّت‏] خدمت امام باقر علیه السلام شرفیاب شد. حضرت به او فرمود: ای