87
تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش

فراهم ساختن مقدمات حج به آن استشهاد کرده‏اند.

گفتنی است که روایات استشهادی امامان: به عبارت‌های تقطیع‏شده که سبب خروج آیه از سیاق خود و ملاک قرار گرفتن پیام کلی آیه می‏گردد، بسیار فراوان است که در ادامه نمونه‏های دیگر نیز مشاهده می‏گردد.

۴. خداوند در آیه ۶۱ سوره توبه می فرماید:

(وَ مِنهْمُ الَّذِینَ یؤْذُونَ النَّبیِ‏ وَ یقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَیر لَّکمْ یؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ یؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ رَحْمَةٌ لِّلَّذِینَ ءَامَنُواْ مِنکمُ‏ وَ الَّذِینَ یؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لهَمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ).

و برخى از ایشان کسانى هستند که پیغمبر را آزار مى‏کنند و مى‏گویند او گوش است؛ بگو گوش خوبى براى شماست که به خداوند ایمان و مؤمنان را باور دارد و براى آن دسته از شما که ایمان آورده‏اند رحمت است و براى آن کسان که به فرستاده خداوند آزار مى‏رسانند عذابى دردناک خواهد بود.

مشرکان مکه وقتی حلم و صبر پیامبر صلی الله علیه و آله در برابر آزار و اذیت‌ را مشاهد می‌کردند، می‌گفتند او گوش است؛ کنایه از این که جواب جسارت‏ها و تندی‌ها را نمی‌دهد و فقط گوش می‌دهد. خداوند در مقام مدح پیامبر صلی الله علیه و آله می‌فرماید: او گوش خوبی برای شماست؛ چرا که وحی را برای رساندن به شما استماع می‏کند و در ادامه مدح او می‌فرماید: (یؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ یؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِینَ). معنای ایمان به خداوند روشن است؛ اما ایمان برای مؤمنان به چه معنایی است؟ متعلَّق این ایمان چیست؟

مراد از «یؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِینَ» تصدیق مخبران مؤمن توسط پیامبر و اعتماد به اهل ایمان در خبرهایی است که می‏دهند؛ چرا که چنین تصدیقی از سوی پیامبر صلی الله علیه و آله به نفع عموم مؤمنان است و سبب ایجاد جو اعتماد و مودت میان رهبر و مردم می‏گردد.۱

1.. ر.ک: المیزان، ج۹، ص۳۱۵.


تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش
86

با این حال، در روایات متعددی مشاهده می‏کنیم که امامان معصوم: با الغای خصوصیت از جهاد و انفاق مالی، بخش دوم آیه را به شکل تقطیع شده و گسسته از سیاق جهاد، به خداوند نسبت می‏دهند؛ به عنوان نمونه، از امام رضا علیه السلام روایت شده که چون دید مأمون ایشان را به خاطر رد ولایت‌عهدی تهدید به قتل نمود، به او فرمود:

۰.قَدْ نَهَانِی اللَّهُ عز و جل أَنْ أُلْقِی بِیدِی إِلَى التَّهْلُکةِ فَإِنْ کانَ الْأَمْرُ عَلَى هَذَا فَافْعَلْ مَا بَدَا لَک وَ أَنَا أَقْبَلُ ذَلِک عَلَى أَنِّی لَا أُوَلِّی أَحَداً وَ لَا أَعْزِلُ أَحَداً وَ لَا أَنْقُضُ رَسْماً وَ لَا سُنَّةً وَ أَکونُ فِی الْأَمْرِ مِنْ بَعِیدٍ مُشِیراً.۱

خداوند مرا بازداشته از این که خویش را با دست ‏خود به نابودی‏ افکنم، پس اگر قرار چنین است آن را می‏پذیرم به شرط آن که نه ‏کسی را به کار گمارم و نه کسی را از کار کنار گذارم و نه رسم‏ و سنتی را نقض کنم بلکه از دور مشورت دهم.

۳. همچنین در روایتی آمده که امام علی علیه السلام فرمود:

۰.إِذَا أَرَدْتُمُ‏ الْحَجَ‏ فَتَقَدَّمُوا فِی شِرَی الْحَوَائِجِ بِبَعْضِ مَا یقَوِّیکمْ عَلَی السَّفَرِ، فَإِنَّ اللَّهَ عز و جل یقُولُ:‏ (وَ لَوْ أَرادُوا الْخُرُوجَ لَأَعَدُّوا لَهُ عُدَّةً).۲

هرگاه خواستید به حج بروید، ابتدا برخى از آنچه شما را در سفر، تقویت مى‏کند، خریدارى کنید؛ چرا که خداوند عز و جل مى‏فرماید: «اگر تصمیمِ بیرون رفتن داشتند، براى آن، امکانات فراهم مى‏کردند».

این آیه درباره کسانی است که از شرکت در جنگ تبوک شانه خالی کردند و سپس سوگند یادکردند که قصد شرکت داشتند. خداوند می‌فرماید: اگر واقعا آهنگ جهاد داشتند، مقدمات آن را تدارک می دیدند و ساز و برگ جنگ آماده می‌ساختند. امام علی علیه السلام با الغای خصوصیت از آیه و لحاظ پیام کلی آیه، در

1.. امالی، صدوق، ص۱۲۶ ـ ۱۲۷.

2.. الخصال، ج۲، ص۶۱۷.

  • نام منبع :
    تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9280
صفحه از 220
پرینت  ارسال به