نیستند؛ چنان که خود قرآن تصریح می‏کند:

(وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلاً مِّن قَبْلِكَ مِنْهُم مَّن قَصَصْنَا عَلَيْكَ وَ مِنْهُم مَّن لَّمْ نَقْصُصْ عَلَيْكَ).^۱

و به راستى ما پیامبرانى پیش از تو فرستاده‏ایم که [داستان] برخى از آنان را براى تو گفته‏ایم و برخى دیگر را نگفته‏ایم‏.

بنا بر این، باید برخی موضوعات و مطالب یا در باطن قرآن نهفته باشد یا به دلالت (وَ ما آتاکمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا)^۲ به سنت پیامبر واگذار شده باشد؛ چنان که از ابن‏مسعود روایت شده که گفت:

چرا لعنت نکنم کسانی را که خداوند در کتاب خود آنان را لعنت کرده است؛ در حالی که مرادش واشمه، مستوشمه، واصله و مستوصله بود.

زنی که این را شنید، تمام قرآن را خواند و نزد ابن‏مسعود آمد و گفت: ای ابن ام عبد، دیشب ما بین الدفتین را خواندم، ولی لعن واشمه را در آن نیافتم. ابن مسعود گفت:

اگر درست خوانده بودی می‏یافتی. خداوند فرموده است: (ما آتاکمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا) و از جمله مطالبی که پیامبر صلی الله علیه و آله آورده است این است که فرمود: لعَنَ اللهُ الواشمةَ و المستوشمةَ.^۳

۳. آیه تفصیل

(لَقَدْ کاَنَ فیِ قَصَصِهِمْ عِبرْةٌ لّأُوْلیِ الْأَلْبَابِ مَا کاَنَ حَدِیثًا یفْترَی‏ وَ لَکن تَصْدِیقَ الَّذِی بَینْ‏ یدَیهِ وَ تَفْصِیلَ کلِّ شیْءٍ وَ هُدًی وَ رَحْمَةً لِّقَوْمٍ یؤْمِنُونَ).^۴

به راستی در سرگذشت آنان عبرتی برای خردمندان است. [قرآن‏] سخنی

معرفتی مورد نیاز همگان و دیگر موضوعات، تفصیل لازم است؛ یعنی وجود موضوعات معرفتی مربوط به هدایت در ظاهر آیات ضروری است؛ گر چه قرآن، در اعم از ظاهر و باطن خود، موضوعات فراتر را نیز شامل می‏گردد.

۲. آیه تفریط

(وَمَا مِن دَابَّةٍ فِى ٱلْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُم مَّا فَرَّطْنَا فِى ٱلْكِتَابِ مِن شَىْ‏ءٍ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ).^۱

هیچ جنبنده‏ای در زمین، و هیچ پرنده‏ای که با دو بال خود پرواز می‏کند نیست، مگر این که امت‌هایی همانند شما هستند. ما هیچ چیز را در این کتاب فرو گذار نکردیم. سپس همگی به سوی پروردگارشان محشور می‏گردند.

یک بحث مهم و کلیدی در این آیه مراد از «الکتاب» است. برخی مراد از آن را قرآن می‏دانند و برخی مراد را لوح محفوظ (علم الهی) می دانند^۲ و برخی آن را اعم از قرآن و لوح محفوظ می دانند.^۳

فخر رازی می نویسد:

قول دوم، آن است که مراد از آن (الکتاب) قرآن باشد و این اظهر است؛ چرا که الف و لام زمانی که بر سر اسم مفرد وارد شوند، منصرف به معهود سابق است و کتابی که معهود سابق نزد مسلمانان باشد، قرآن است. لذا لازم است که مراد از «الکتاب» در این آیه قرآن باشد.^۴

اگر مراد آیه، قرآن کریم باشد، چه به شکل اختصاصی و چه به شکل اشتراکی، این آیه تصریح می‏کند که ما در قرآن هیچ امری را فرونگذاشتیم و همه چیز را در آن آوردیم. از دیگر سو، روشن است که ظاهر آیات شامل تمامی موضوعات