115
تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش

مراد از حجیت، این است که تفاسیر آنان کشف اطمینان‏بخش و معتبری از معانی آیات قرآن ارائه می‏دهد که می‏توان آن را معیار عمل و اعتقاد قرار داد و در پیشگاه الهی آن را حجت دانست.

دلیل حجیت تفاسیر نبوی، خود قرآن است. خداوند در چند آیه بر این مطلب تأکید کرده است؛ از جمله در سوره نحل فرموده است:

(وَ أَنْزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ).۱

و اين قرآن را به سوى تو فرود آورديم، تا براى مردم آنچه را به سوى ايشان نازل شده است، توضيح دهى‏.

خداوند در این آیه منصب تفسیر را برای پیامبر صلی الله علیه و آله قرار داده است. لذا خود اعتبار تفسیر نبوی را امضا نموده است.

همچنین در سوره حشر می‏خوانیم:

(ما آتاکمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا).۲

آنچه پیامبر به شما مى‏دهد بگیرید و از آنچه شما را از آن باز مى‏دارد دست بکشید.

این آیه به صراحت مسلمانان را به اخذ و عمل به سخنان پیامبر صلی الله علیه و آله فرمان داده است و مفهوم این مطلب حجت و معتبر بودن سنت نبوی است که این سنت، شامل سنت تفسیری پیامبر صلی الله علیه و آله نیز می‏گردد.

همچنین می‏توان به آیه تطهیر نیز استناد نمود؛ چرا که مفاد این آیه عصمت و پاکی مطلق پیامبر و امامان: است. بنا بر این، خطا و اشتباه از آنان به ویژه در امور مربوط به دین سر نمی‏زند. از این رو، سنت تفسیری آنان نیز مبرای از خطا خواهد بود. لذا حجیت خواهد داشت. همچنین می‏توان از انضمام مفاد آیه (لا یمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ)۳

1.. سوره نحل، آیه ۴۴.

2.. سوره حشر، آیه ۷.

3.. سوره واقعه، آیه ۷۹.


تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش
114

نمود. بنا بر این، روشن می‏شود که آیات قرآن نسبت به همدیگر دارای ارتباطی نظام‏مند هستند و بخشی نسبت به بخشی دیگر مرجعیت دارند.

۱۱. صحت انتظار نظریه‌پردازی قرآنی

یکی از اصولی که تفسیر موضوعی نظریه‏پردازانه متوقف بر پذیرش آن است، صحت انتظار نظریه‏پردازی قرآنی است؛ به این معنا که می‏توان با استفاده از مفاهیم قرآنی درباره موضوعات مطرح در قرآن به نظریه‏سازی پرداخت.

عدم باور به امکان نظریه‏پردازی قرآنی هدف عالی تفسیر موضوعی را دست‏نیافتی می‏گرداند و اساس آن را متزلزل می‏سازد.

دلیل وجود قابلیت نظریه‏پردازی قرآنی مبانی پیش‏گفته است؛ چرا که وقتی پژوهش موضوعی در قرآن مانعی نداشته باشد و متن مورد پژوهش از جامعیت محتوایی برخوردار است، در درون خود و با حقایق خارجی هماهنگ و سازگار است، برای بهره‏گیری تمامی انسان‏ها در هر عصر و مکانی نازل شده است، ظرفیت‏های لازم برای انجام پژوهش موضوعی را دارد و معارف آن به شکلی نظام‏مند و شبکه‏ای لحاظ شده است، می‏توان آن را مبنای نظریه‏پردازی قرار دارد.

مبانی تفسیر روایی

از آن‌جایی که در فرایند تفسیر موضوعی روایی، تفسیر روایی و فهم روایات تفسیری نیز صورت می‏گیرد، لازم است به مبانی این گونه تفسیری نیز پرداخته شود. البته در این کتاب به اختصار به این مبانی پرداخته می‏شود و مشتاقان را به کتاب‏های اختصاصی این موضوع ارجاع می‏دهیم.۱

۱. حجیت تفسیر پیامبر و اهل بیت علیهم السلام

نخسین مبنای تفسیر روایی باور به حجیت تفسیر پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام است. به دیگر بیان، باور به حجیت سنت معصومان علیهم السلام در تفسیر قرآن.

1.. ر.ک: مبانی تفسیر روایی؛ تفسیر روایی جامع، ج۱.

  • نام منبع :
    تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9490
صفحه از 220
پرینت  ارسال به