101
تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش

امام باقر علیه السلام با الغای شان نزول این آیه و با لحاظ پیام عام آیه، آن را بر اهل بیت پیامبر: تطبیق نموده است.

۲. خداوند در سوره هود به یادکرد حضرت شعیب و گناه کم‏فروشی قوم او اشاره می‏کند و سخن حضرت شعیب به آنان را چنین گزارش می‏کند:

۰.(وَ یاقَوْمِ أَوْفُواْ الْمِکیالَ وَ الْمِیزَانَ بِالْقِسْطِ وَ لَا تَبْخَسُواْ النَّاسَ أَشْیاءَهُمْ وَ لَا تَعْثَوْاْ فیِ الْأَرْضِ مُفْسِدِین).۱

و ای قوم من، پیمانه و ترازو را به داد، تمام دهید، و حقوق مردم را کم مدهید، و در زمین به فساد سر برمدارید.

سپس حضرت شیعب سخن خود را ادامه می‏دهد می‏گوید:

۰.(بَقِیتُ اللَّهِ خَیرٌ لَکمْ إِنْ کنْتُمْ مُؤْمِنینَ وَ ما أَنَا عَلَیکمْ بِحَفیظ).۲

اگر مؤمن باشید، باقیمانده [حلال‏] خدا برای شما بهتر است، و من بر شما نگاهبان نیستم.

یعنی اگر ایمان دارید آن سودی که خداوند برای شما از معامله صحیح باقی گذاشته است برای شما بهتر است، تا آن مالی که از راه کم‏فروشی و نقص ترازو به دست می‏آورید؛ چرا که مؤمن از مال مشروعی که خداوند از راه حلال برای او تعیین کرده استفاده می‏کند ولی از مالی که خداوند راضی به آن نیست و عقل نیز آن را نامشروع می‏داند اجتناب می‏کند.۳

با این وصف در روایتی آمده است عمر بن زاهر از امام صادق درباره چگونگی سلام بر قائم علیه السلام سؤال می‏کند امام می‏فرماید:

۰.یقُولُونَ‏ السَّلَامُ عَلَیک یا بَقِیةَ اللَّهِ ثُمَّ قَرَأَ: (بَقِیتُ اللَّهِ‏ خَیرٌ لَکمْ‏ إِنْ کنْتُمْ مُؤْمِنِینَ‏).۴

1.. سوره هود، آیه ۸۵.

2.. سوره هود، آیه ۸۶.

3.. المیزان، ج۱۰، ص۳۶۴.

4.. الکافی، ج۱، ص۴۱۲، ح۲.


تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش
100

(إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فیِ الْأَرْضِ وَ جَعَلَ أَهْلَهَا شِیَعًا یَسْتَضْعِفُ طَائفَةً مِّنهُمْ یُذَبِّحُ أَبْنَاءَهُمْ وَ یَسْتَحْیی نِسَاءَهُمْ إِنَّهُ کاَنَ مِنَ الْمُفْسِدِینَ).۱

فرعون در سرزمین [مصر] سر برافراشت، و مردمِ آن را طبقه طبقه ساخت و طبقه‏ای از آنان را زبون می‏داشت: پسرانشان را سر می‏برید، و زنانشان را [برای بهره‏کشی‏] زنده بر جای می‏گذاشت. او از فسادکاران بود.

در ادامه خداوند می‏فرماید:

(وَ نُرِیدُ أَن نَّمُنَّ عَلیَ الَّذِینَ اسْتُضْعِفُواْ فیِ الْأَرْضِ وَ نجَعَلَهُمْ أَئمَّةً وَ نجَعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ * وَ نُمَکَّنَ لهَمْ فیِ الْأَرْضِ وَ نُرِیَ فِرْعَوْنَ وَ هَامَانَ وَ جُنُودَهُمَا مِنْهُم مَّا کانُواْ یحَذَرُونَ).۲

و خواستیم بر کسانی که در آن سرزمین فرو دست شده بودند منّت نهیم و آنان را پیشوایان [مردم‏] گردانیم، و ایشان را وارث [زمین‏] کنیم، و در زمین قدرتشان دهیم و [از طرفی‏] به فرعون و هامان و لشکریانشان آنچه را که از جانب آنان بیمناک بودند، بنمایانیم.

چنان که مشاهده می‏شود این آیات در شان مستضعفان بنی اسرائیل در سرزمین مصر است۳ با این حال از ابو الصباح کنانی نقل شده امام باقر علیه السلام به فرزندش جعفر بن محمد صلی الله علیه و آله نگاه کرد و فرمود:

۰.تَرَى هَذَا؟ هَذَا مِنَ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ عز و جل: (وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ).۴

می‏بینی این را؟ این از جمله کسانی است که خداوند فرمود: «و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‏اند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان [روى زمین] کنیم».

1.. سوره قصص، آیه ۴.

2.. سوره قصص، آیه ۵ و ۶.

3.. فعل «نرید» در آیه حکایت حال ماضی است؛ لذا معنای ماضی دارد (ر.ک: المیزان، ج۱۶، ص۹).

4.. الکافی، ج۱، ص۳۰۶، ح ۱.

  • نام منبع :
    تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9227
صفحه از 220
پرینت  ارسال به