بررسى سند احاديث

روايت دال بر ايثار امام على عليه السلام به مقداد ، داراى سند معتبرى است ؛ زيرا رجال واقع در سند ، همگى ، بجز كُلَيب بن معاويه اسدى ، موثّق اند و كليب نيز از كسانى است كه امام صادق عليه السلام براى او طلب رحمت كرده است. ^۱ اين حديث ، در كتاب تأويل الآيات الظاهرة ، نوشته سيّد شرف الدين على حسينى اِسترآبادى ، از بزرگان شيعه در قرن دهم ، و نيز در تفسير البرهان ، نوشته سيّد هاشم حسينى بحرانى (م ۱۱۰۷ق) ، آمده است . منبع اين دو تفسير مشهور ، تفسير ابن حجّام است كه نجاشى ، او را از مفسّران بسيار موثّق قرن چهارم مى داند. اين روايت ، با روايت هاى رسيده در شأن نزول آيه ۳۷ آل عمران: «هر گاه زكريّا به عبادتگاه او وارد مى شد ...» نيز قابل تأييد است .
روايت دالّ بر ايثار امام على عليه السلام به ميهمان غريب خود نيز، از مقبوليت نسبى برخوردار است ؛ زيرا ابو الفتوح رازى ، آن را در تفسير خود، به شقيق بن سلمه ـ كه راوى عبد اللّه بن مسعود است ـ نسبت مى دهد و اين دو، ثقه اند . نقل تأويل الآيات الظاهرة از تفسير ابن حجّام و صحيح دانستن آن توسّط طَبْرِسى ، صاحب تفسير مجمع البيان ، نيز قرينه هايى ديگرند كه در كنار نقل هاى شيخ طوسى در الأمالى و ابو جعفر قمّى در الغايات و زيد زرّاد در «اصلِ» به جاى مانده از او و ابن شهرآشوب در المناقب ، مى توانند ضعف سند اين حديث را جبران كنند .
گفتنى است كه روايات اهل سنّت ، يكى از موارد تطبيق اين آيه را فردى از انصار مى خوانند . البتّه روايت سيوطى ، مرسل است . ديگر نقل ها نيز همگى به فضيل بن غزوان مى رسند و او اگر چه مورد توثيق كتاب هاى رجالى اهل سنّت است ، ليكن همه اين منقولات از وى ، روايت واحدى بيش نيستند .
ديگر روايات ناظر بر شأن نزول اين آيه ـ كه در شأن نزول چهارم و پنجم ياد شدند ـ نيز هيچ يك، اعتبار سندى ندارند.