73
حكمت نامه پيامبر اعظم صلَّي الله عليه و آله و سلّم - جلد هشتم

الف ـ ايثار در مال

بررسى متونى كه در اين بخش آمده ، نشان مى دهد كه در قرآن و حديث ، بيشترين كاربرد كلمه «ايثار» و آنچه اين معنا را مى رساند ، در ايثار مالى است و اين ، بدان جهت است كه نيازهاى مالى ، از گسترده ترين و ضرورى ترين نيازهاى انسان است.

ب ـ ايثار در جان

اهمّيت و ارزش ايثار در جان ، بسى فراتر از ايثار در مال است . كمتر كسى است كه حاضر شود زندگى ديگرى را بر زندگى خود ، مقدّم بدارد . حتّى فرشتگانِ برجسته اى مانند جبرئيل و ميكائيل عليهماالسلام ، از اين نوع ايثار ، تن مى زنند . ۱ در واقع ، ايثار در جان ، مرتبه انسان كامل است . از اين رو ، ايثار امام على عليه السلام در ليلةُ المَبيت ، مورد ستايش خداوند متعال قرار مى گيرد و خداوند ، اين چنين در نزد فرشتگان ، به آن مباهات مى كند :
«وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِى نَفْسَهُ ابْتِغَآءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ . ۲
و كسانى از مردم ، جانشان را براى به دست آوردن رضاى خدا ، سودا مى كنند» . ۳

1. . ر . ك : دانش نامه ميزان الحكمه : ج ۱ ص ۱۶۱ ح ۶۶ و ص ۱۶۳ ح ۶۸ .

2. . بقره : آيه ۲۰۷ .

3. . ر . ك : دانش نامه ميزان الحكمه : ج ۱ ص ۱۶۱ (ايثارى كه خدا به آن مباهات مى كند) .


حكمت نامه پيامبر اعظم صلَّي الله عليه و آله و سلّم - جلد هشتم
72

ارزش ايثار

ايثار ، يكى از برجسته ترين فضايل و ارزش هاى انسانى است كه در سخنان نورانى پيشوايان اسلام ، از آن با عناوينى مانند: بالاترينِ مكارم اخلاقى ، بالاترينِ مراتب احسان ، بـالاترينِ درجات ايـمان و بهترين عبادت ، ارزش گذارى گرديده است ۱ و در فرهنگ اسلام ، كسانى شايسته نام بردارى به فضيلت ، مروّت و فتوّت هستند كه از اين خصلت ارجمند ، برخوردار باشند . ۲
كمالات انسانى ، از يك سو متّصل به ايثار است و از سوى ديگر ، منتهى به يقين . پيامبر اسلام و اهل بيت آن بزرگوار ـ كه كامل ترين انسان ها هستند ـ از بالاترين مراتب ايثار ، برخوردارند و در اين خصلت زيباى انسانى و اسلامى ، سرمشق ديگران اند . ۳
پيروان راستين آنان نيز از اين خصلت ، بهره وافرى داشتند . ۴ امام حسن عليه السلام ، در توصيف همنشينان پيامبر خدا مى فرمايد:
يُوَقِّرونَ الكَبيرَ، ويَرحَمونَ الصَّغيرَ ، ويُؤثِرونَ ذَا الحاجَةِ . ۵
به بزرگ ترها احترام مى گذارند ، با كوچك ترها مهربان اند ، و نيازمند را بر خود ، ترجيح مى دهند .

انواع ايثار

پيش از اين توضيح داديم كه ايثار ، عبارت است از مقدّم داشتن ديگران بر خود در تأمين نيازها و خواست ها . بنا بر اين ، ايثار ، انواع فراوانى دارد و آنچه در اين جا به عنوان انواع ايثار ، ذكر مى كنيم ، شمارى از مصاديق اين عنوان است كه در احاديث اسلامى آمده است ؛ امّا انواع ايثار ، منحصر به اين موارد نيست .
انواع ايثار كه در احاديث اسلامى آمده ، عبارت است از :

1. . ر . ك دانش نامه ميزان الحكمه : ج ۱ ص ۱۲۹ (فصل دوم : ارزش ايثار) .

2. . ر . ك دانش نامه ميزان الحكمه : ج ۱ ص ۱۲۲ ح ۵ و ص ۱۲۴ ح ۹ و ص ۱۲۶ ح ۱۲ .

3. . ر . ك دانش نامه ميزان الحكمه : ج ۱ ص ۱۵۹ (پيامبر خدا) و ص ۱۶۱ (اهل بيت) .

4. . ر . ك دانش نامه ميزان الحكمه : ج ۱ ص ۱۸۵ (انصار) ، ص ۱۹۷ (ابو ذر) و ص ۱۹۹ (ياران امام حسين) .

5. . معانى الأخبار: ص ۸۳ ح ۱ ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج ۱ ص ۳۱۸ ، المناقب ، كوفى: ج ۱ ص ۲۵ ح ۱ ، بحار الأنوار: ج ۱۶ ص ۱۵۲ ح ۴ ؛ كنز العمّال: ج ۷ ص ۱۶۶ ح ۱۸۵۳۵ .

  • نام منبع :
    حكمت نامه پيامبر اعظم صلَّي الله عليه و آله و سلّم - جلد هشتم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1386
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 3880
صفحه از 630
پرینت  ارسال به