۲ . دليل تأكيد بر مواسات مالى

بررسى احاديث اين بخش ، نشان مى دهد كه بيشتر احاديث «مواسات»، درباره مواسات مالى است . از اين رو ، اين سؤال ، قابل طرح است كه دليل اين همه تأكيد بر مواسات مالى چيست؟ آيا اهمّيت و ارزش اين نوع از مواسات ، بيش از ساير انواع آن است ؟
پاسخ ، اين است كه برخى از انواع مواسات غير مالى (مانند مواسات با جان) ، نه تنها ارزششان از مواسات مالى كمتر نيست ، بلكه بى ترديد ، از ارزش بيشترى برخوردارند . بنا بر اين ، دليل تأكيد احاديث اسلامى بر مواسات مالى ، به دليل نياز بيشتر جامعه به فرهنگ شدن اين نوع مواسات است .
از سوى ديگر ، مواسات مالى ، مقدّمه مواسات جانى است و كسى كه نمى تواند ديگرى را در مال خود سهيم كند ، بى ترديد ، براى حفظ جان او ، خود را به خطر نمى افكند .

مواسات ، در حديث

كاربرد «مواسات» در احاديث اسلامى ، منطبق بر ريشه لغوى آن است ، بدين معنا كه اين كلمه ، گاه در سهيم كردن ديگران با خود در بهره گيرى از مواهب زندگى و امكانات مادّى مورد نياز خويش ، و گاه در رعايت عدالت در برخورد با ديگران ، به كار مى رود .
تأسّى و مواسات ، با عنايت به ريشه لغوى آنها ، دو ره نمود مهمّ فرهنگى اسلام در جهت ايجاد اصلاحات اخلاقى ، اقتصادى و حقوقى در جامعه اند .
تأسّى جستن به كسانى كه از غناى اخلاقى برخوردارند و تلاش نمودن براى همسان سازى خود با آنان ، از فقر اخلاقى مى كاهد ، چنان كه «مواسات» به معناى اوّلش ، فاصله طبقاتى را كاهش مى دهد و به معناى دومش ، زمينه ساز برخوردارى همگان از حقوق عادلانه و يكسان خواهد بود .
با عنايت به اين تفسير از «مواسات» ، چند نكته در احاديث اين بخش ، قابل توجّه اند :

۱ . انواع مواسات

اشاره كرديم كه «مواسات» در احاديث اسلامى ، دو معنا دارد :
الف ـ همدردى با ديگران در نيازها و مشكلاتشان و سهيم ساختن آنان در بهره گيرى از امكانات زندگى خويش ، چنان كه در حديثى از امام صادق عليه السلام در بيان سپاهيان خرد و نادانى ، آمده است :
وَ المُواساة و ضِدّهَا المَنع . ^۱
و مواسات ، كه ضدّ آن ، منع است .
شايان ذكر است كه اين معنا از مواسات ، دو نوع دارد : يكى مواسات با مال و امكانات مادّى ^۲ و ديگرى مواسات با جان به هنگام خطر . ^۳
ب ـ رعايت حقوق ديگران به طور يكسان . اين معنا از مواسات نيز انواع فراوانى دارد ، مانند : مواسات در حكومت (به معناى عدالت اجتماعى و برخورد يكسان با يكايك افراد جامعه) ، مواسات در قضاوت (به معناى عدالت قضايى و برخورد يكسان با طرفين دعوا) ، مواسات در تعليم (به معناى عدالت آموزشى و برخورد مساوى با همه دانش آموزان) و مواسات در خانواده (به معناى رعايت مساوات در ابراز محبّت به فرزندان) . ^۴