سخنى درباره مواسات

مواسات ^۱ مانند «اُسوه» ، از مادّه «أسو» است . اين مادّه بر درمان و تيمار و اصلاح كردن ، دلالت دارد ، و «واسَيْتُه» ساخت ديگرى است از «آسَيْتُه» . فيروزآبادى در معناى «مواسات» مى گويد :
آساهُ بِمالِهِ مُواساةً : أنالَهُ مِنهُ وجَعَلَهُ فيهِ اُسوَةً ، و لا يَكونُ ذلِكَ إلّا مِن كَفافٍ ، فَإِن كانَ مِن فضلَةٍ ، فَلَيسَ بِمُواساةٍ . ^۲
[عبارتِ] «آساه بماله مواساةً» ، يعنى : از مال خود به او بخشيد و او را در آن شريك گردانيد . و مواسات ، در جايى است كه شخص از كفاف (مورد نياز) خود ، به كسى ببخشد ، و اگر از اضافه كفافش بدهد ، مواسات نيست .
ازهرى با افزودن معنايى ديگر براى «مواسات» مى نويسد :
يُقالُ : هُوَ يُؤاسى فى مالِهِ ، أى يُساوى ، و يُقالُ : رَحِمَ اللّه ُ رَجُلاً أعطى مِن فَضلٍ ، وواسى مِن كَفافٍ ؛ مِن هذا . ^۳
گفته مى شود : «هو يُؤاسى فى ماله» ، يعنى : مال خود را به طور مساوى تقسيم مى كند (مى بخشد) . نيز گفته مى شود : «رحم اللّه رجلاً أعطى من فضل و واسى من كفاف» ، يعنى : خدا رحمت كند مردى را كه از اضافه بر نيازش ببخشد و از كفاف خود كمك كند !
بنا بر اين، همدردى با ديگران و شريك ساختن آنان در بهره گيرى از مواهب زندگى، از آن جهت كه نوعى درمان و اصلاح اجتماعى است ، «مواسات» ناميده مى شود.
نكته قابل توجّه در «مواسات مالى»، اين است كه شرط تحقّق آن ، نيازمند بودن شخص به چيزى است كه در اختيار ديگران مى گذارد .
به بيان روشن تر ، كمك كردن به ديگران ، سه درجه دارد كه هر يك ، عنوانى خاص و ارزشى متفاوت با ديگرى دارد :
درجه اوّل : كمك كردن به نيازمندان از اضافه بر نياز خود . اين نوع از كمك كردن ، با توجّه به چگونگى آن ، «انفاق» ، «اهدا» ، «صدقه» و «سخا» و امثال آن ناميده مى شود .
درجه دوم : شريك كردن نيازمندان با خويش و سهيم كردن آنها در آنچه خود بدان نيازمند و علاقه مند است . اين نوع كمك رسانى ، «مواسات» ناميده مى شود .
درجه سوم : واگذار كردن همه آنچه خود بدان نياز دارد ، به ديگران . اين نوع از كمك رسانى ، از بالاترين ارزش هاى اخلاقى شمرده مى شود و «ايثار» نام دارد .