سخنى درباره آزاررسانى

ايذاء ، از ريشه «أذى» به معناى آزار رساندن به ديگرى است . ابن فارس مى گويد :
الهَمزَةُ وَ الذّالُ وَ الياءُ : أصلٌ واحِدٌ ، و هُوَ الشَّى ءُ تَتَكَرَّهُهُ و لا تَقِرُّ عَلَيهِ . ^۱
همزه و ذال و ياء ، يك اصل ^۲ است و آن ، چيزى است كه از آن نفرت دارى و آن را نمى پذيرى .
راغب مى نويسد:
الأَذى ما يَصِلُ إلَى الحَيَوانِ مِنَ الضَّرَرِ ، إمّا فى نَفسِهِ أو جِسمِهِ أو تَبعاتِهِ دُنيَوِيّا كانَ أو اُخرَوِيّا . ^۳
أذى ، زيانى است كه به جاندار مى رسد ، به جانش ، يا به جسمش ، يا به پيامدهاى دنيوى و يا اخروى اش .

ايذاء ، در قرآن و حديث

در قرآن و حديث ، كلمه «أذى»:
گاه به معناى ايجاد مزاحمت براى ديگران و تجاوز به حقوق آنان مى آيد ، مانند :
« وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَـتِ بِغَيْرِ مَا اكْتَسَبُواْ . ^۴
و كسانى كه مردان و زنان مؤمن را بدون آن كه گناهى كرده باشند ، مى آزارند ...» .
گاه به معناى اجراى قانون الهى درباره مجرم ، به كار مى رود ، مانند :
« وَالَّذَانِ يَأْتِيَـنِهَا مِنكُمْ فَـآذُوهُمَا . ^۵
و از ميانتان ، آن دو تن را كه مرتكب زشتكارى مى شوند ، آزار دهيد [ و قانون را درباره شان اجرا كنيد ]» .
گاه به معناى تحمّل رنج در راه انجام دادن وظيفه آمده است ، مانند :
« فَالَّذِينَ هَاجَرُواْ وَأُخْرِجُواْ مِن دِيَـرِهِمْ وَأُوذُواْ فِى سَبِيلِى وَقَـتَلُواْ . ^۶
و كسانى كه هجرت كردند و از خانه هايشان بيرون رانده شدند و در راه من آزار داده شدند ...» .
و گاه به معناى ناراحتى و رنج طبيعى آمده است ، مانند :
« وَيَسْـالُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذىً . ^۷
و از تو درباره حيض مى پرسند . بگو : آن ، رنجى است» .
و نيز اين آيه :
« فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ بِهِى أَذىً مِّن رَّأْسِهِى . ^۸
و هر كس از شما بيمار باشد يا در سرش ناراحتى اى داشته باشد ...» .
آنچه در اين حكمت نامه ذيل عنوان «آزاررسانى» مورد توجّه و بررسى است ، ايذاء به معناى اوّل، يعنى ايجاد مزاحمت براى ديگران ، و معناى سوم ، يعنى تحمّل رنج در راه انجام دادن وظيفه است . برجسته ترين نكات قابل تأمّل در عناوين آينده ، از اين قرار است :