استئثار ، در حديث
واژه «استئثار» در احاديث اسلامى ، كاربرد جديدى ندارد ؛ بلكه در همان معناى لغوى استعمال شده است.
در اين جا، اشاره اى داريم به خلاصه و جمع بندى آنچه از پيشوايان اسلام درباره اين موضوع اخلاقى ، سياسى و اجتماعى روايت شده است .
يك . انواع استئثار
استئثار ، از منظر احاديث اسلامى ، به دو بخش تقسيم مى شود : استئثار ستوده و استئثار نكوهيده .
الف ـ استئثار ستوده
استئثار ستوده ، عبارت است از ويژه سازى خويش به حق ، مانند اين كه خداوند متعال ، بخشى از علوم را به خود، ويژه ساخته است ، چنان كه از امام صادق عليه السلام روايت شده است:
إنَّ للّه ِِ ـ تَبارَكَ وتَعالى ـ عِلمَينِ : عِلما أظهَرَ عَلَيهِ مَلائِكَتَهُ وأنبِياءَهُ ورُسُلَهُ ... وعِلما استَأثَرَ بِهِ . ۱
براى خداى ـ تبارك و تعالى ـ دو علم است : يكى علمى كه فرشتگان و پيامبران و فرستادگانش را بر آن آگاه گردانيده ... و ديگرى، علمى كه ويژه خود قرار داده است .
و در روايتى ديگر از ايشان آمده است:
إنَّ اسمَ اللّه ِ الأَعظَمَ عَلى ثَلاثَةٍ و سَبعينَ حَرفا، و إنَّما كانَ عِندَ آصِفَ مِنها حَرفٌ واحدٌ ... و نَحنُ عِندَنا مِنَ الاِسمِ الأَعظَمِ اثنانِ و سَبعونَ، و حرفٌ و احِدٌ عِندَ اللّه ِ تَعالَى استَأثَرَ بِهِ فى عِلمِ الغَيبِ عِندَهُ . ۲
همانا اسم اعظم خداوند ، داراى هفتاد و سه حرف است و از اين تعداد ، تنها يك حرف آن در اختيار آصف [بن بَرخيا] بود ... و نزد ما از اسم اعظم ، هفتاد و دو حرف است . و يك حرف ، نزد خداى متعال است كه در انحصار خود او و در علم غيبش است.
نيز مواردى از ويژه سازى خويش و يا وابستگان از اموال شخصى ، استئثار ممدوح شناخته مى شود .
و به طور كلّى هر جا ويژه ساختن خود يا نزديكان، بر اساس حكمت و منطبق با موازين عقل باشد ، استئثار ، ممدوح است.
