سخنى درباره زهد

كلمه «زُهد» در اصل به معناى «اندك بودن» و «كم ارزش بودن» چيزى است و از آن جا كه اين معنا غالبا ملازم با بى رغبتى به آن چيز است ، اين كلمه در بى رغبتى نيز به كار مى رود . ابن فارس در تبيين معناى «زهد» مى گويد :
الزاء و الهاء و الدال أصل يدلّ على قلّة الشى ء ، و الزّهيد : الشى ء القليل ، و هو مُزْهِدٌ : قليل المال ، و قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله : «أفضل الناس مؤمن مُزهِد» ، هو المقلّ . ^۱
مادّه زاء و هاء و دال (زهد) ، بر اندك بودن چيزى دلالت مى كند . «زَهيد» ، يعنى چيز اندك و «مُزهِد» يعنى داراى مال اندك . پيامبر خدا فرمود : «برترينِ مردم ، مؤمنِ مُزهد است» يعنى آن كه دارايى اندك دارد .
جوهرى ، «زهد» را چنين معنا كرده است :
الزّهد خلاف الرّغبة . . . و التَّزهيدُ فى الشى ء و عن الشى ء : خلاف الترغيب فيه . ^۲
زهد ، خلاف رغبت است ... و«التزهيد فى الشى ء و عن الشى ء» يعنى در فلان چيز يا نسبت به آن ، زهد (بى رغبتى) ورزيدن .
و راغب اصفهانى در المفردات آورده است :
الزهيد : الشى ء القليل و الزّاهد فى الشى ء الراغب عنه و الراضى منه بالزّهيد أى القليل . ^۳
زهيد يعنى : چيز اندك . «الزاهد فى الشى ء» ، يعنى : بى اعتنا به آن چيز و رضايت دادن به اندك از آن .
بنا بر اين ، هر چند كلمه زهد ، هم در قِلّت و هم در بى رغبتى كاربرد دارد ، امّا تأمّل در كلمات واژه شناسان نشان مى دهد كه معناى نخست ، اصل و معناى دوم ، فرع آن است .