سخنى درباره آداب و احكام طبابت

حرفه پزشكى ، از آن رو كه با جان ، ناموس و اسرار زندگى مردم سر و كار دارد ، علاوه بر مقرّرات اسلامى در همه حرفه ها ، داراى آداب و احكام ويژه اى است كه رعايت آن براى پزشك مسلمان ، لازم و ضرورى است . در اين جا اشاره اى كوتاه به مهم ترين آداب آن خواهيم كرد .

۱ . احساس مسئوليت

احساس مسئوليت ، از مهم ترين و اصلى ترين آداب پزشكى است؛ زيرا اين احساس است كه پزشك را به رعايت وظايف اخلاقى ، قانونى و شرعى خود در مورد درمان بيمار ، وادار مى سازد.
امام صادق عليه السلام ، سخنى سختْ تكان دهنده درباره مسئوليت پزشك از مسيح عليه السلام نقل فرموده است :
كَانَ المَسيحُ عليه السلام يَقولُ : إنَّ التّارِكَ شِفاءَ المَجروحِ مِن جُرحِهِ شَريكٌ لِجارِحِهِ لا مَحالَةَ ... . ^۱ مسيح عليه السلام مى گفت: آن كه درمان كردن زخم زخم ديده اى را وا گذارد ، ناگزير ، شريك كسى است كه زخم را بر بدن وى نشانده است ... .

۲ . تقواى پزشكى

تقوا در هر حرفه اى به معناى رعايت قوانين الهى در انجام دادن آن است. بنا بر اين ، تقواى پزشكى ، شامل همه آداب و احكام اسلامى در مورد اين حرفه است؛ ليكن در تقواى پزشكى ، دو نكته از اهمّيت فوق العاده اى برخوردار است: يكى خيرخواهى براى بيمار ، و ديگرى تلاش براى درمان او.

۳ . پاك دامنى

يكى از مصاديق مهمّ تقواى پزشكى، عفّت جنسى و پاك دامنى است. پزشك باتقوا، به خود اجازه نمى دهد از بيمار ، سوء استفاده جنسى كند و حتّى در نگاه كردن براى معاينه ، حدود اسلامى را رعايت مى نمايد ، بدين معنا كه اگر بتواند بيمارى را از طريقى بجز نگاه كردن به مواضعى كه نگاه كردن به آنها در اسلام ممنوع است ، تشخيص دهد ، مبادرت به نگاه نامشروع نمى ورزد و در صورت نياز به اين كار نيز ، به اندازه ضرورت ، اكتفا مى كند.

۲ / ۲ . ضَمانُ الطَّبيبِ إذا أفسَدَ

۳۳۶۱.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :مَن تَطَبَّبَ ولَم يُعلَم مِنهُ طِبٌّ قَبلَ ذلِكَ ، فَهُوَ ضامِنٌ . ^۱

۲ / ۳ . التَّداوي بِالمُحَرَّماتِ

۳۳۶۲.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :مَن تَداوى بِحرَامٍ ، لَم يَجعَلِ اللّهُ فيهِ شِفاءً . ^۲

۳۳۶۳.صحيح مسلم عن وائل الحضرمي :إنَّ طارِقَ بنَ سُوَيدٍ الجُعفِيَّ سَأَلَ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله عَنِ الخَمرِ ، فَنَهاهُ أو كَرِهَ أن يَصنَعَها . فَقالَ : إنَّما أصنَعُها لِلدَّواءِ .
فَقالَ : إنَّهُ لَيسَ بِدَواءٍ ولكِنَّهُ داءٌ . ^۳

۲/۲.مسئول بودن پزشك در صورت ايجاد خسارت

۳۳۶۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس [بدون تخصّصِ لازم ]به كار طبابت دست يازد ، [ شرعا ]ضامن است .

۲ / ۳ . درمان با آنچه حرام است

۳۳۶۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس به حرامْ درمان جويد ، خداوند در آن، شفايى قرار نمى دهد .

۳۳۶۳.صحيح مسلمـ به نقل از وائل حَضْرَمى ـ: طارق بن سويد جُعفى از پيامبر خدا درباره شراب پرسيد . پيامبر صلى الله عليه و آله او را از اين كار ، نهى كرد ، يا ساختن آن را ناخوشايند داشت .
وى گفت : من آن را تنها به عنوان دارو مى سازم .
پيامبر خدا فرمود : «اين ، دارو نيست ؛ بلكه خود ، بيمارى است» .