زراندوزى ، در قرآن
در قرآن كريم آمده است :
«وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ ... . ۱ و آنان كه زر و سيم را مى اندوزند . . .» .
در اين آيه ، مالِ اندوخته شده به طور مطلق در نظر است و علّت ذكر زر و سيم در آيه ، آن است كه غالبا از اين دو براى مال اندوزى استفاده مى شده است . مشاهدات تاريخى نيز اين را تأييد مى كنند .
زراندوزى ، در حديث
با دقت در متون روايى مى توان احاديث مربوط به تفسير زراندوزى را در سه دسته جاى داد:
دسته اوّل . احاديث دال بر اين كه كنز ، يعنى مطلق مال اندوزى و حتّى شامل اندوختن يك قيراط نيز مى شود .
دسته دوم . احاديثى كه به روشنى دلالت مى كنند كه زراندوخته ، شامل مالى است كه زكات آن پرداخت نشده باشد و آنچه زكاتش داده شده باشد ، كنز به شمار نمى آيد .
دسته سوم . رواياتى كه مقدار معيّنى از مال را كه ماوراى آن ، زراندوزى محسوب مى شود ، نشان داده اند .
براى تبيين روايات بايد نكاتى را ذكر كنيم:
۱ . بيشتر اين روايات ، از نظر سند ، ضعيف اند و از اين رو ، نمى توان بدون تأييد مفاد آنها با قرائن قطعى ، بدانها استناد كرد .
۲ . هر گاه اين روايات را در كنار احاديث ترسيم كننده حدود انفاق واجب و مستحب در اسلام قرار دهيم ، مى توانيم معناى زراندوزى را كه در آيه مورد بحث آمده ، در يابيم و اين ، خود ، در پرهيز از اين پديده خطرناك اقتصادى ـ اجتماعى نقشى بسزا دارد .
براى توضيح اين ديدگاه بايد توجّه كرد كه قرآن كريم ، انفاق در راه خدا را مانع تراكم ثروت و مفاسد ناشى از آن مى داند . نيز بايد عنايت داشت كه بنا به ادلّه قطعى ، انفاق داراى دو قِسم واجب و مستحب است . با نظر به اين قرينه كه در آيه ياد شده ، سر باز زنندگان از انفاق به عذاب بيم داده شده اند ، مى توان گفت كه مراد ، انفاق واجب است .
از همين جا مى توان دريافت كه هر گاه مردم ، حقوق مالى خود را ادا كنند ، مشكلات اقتصادى جامعه حل مى شود و پيامدهاى خطرناكى همچون تراكم ثروت ، از ميان مى روند و زمينه بروز اختلافات طبقاتى فاحش برچيده مى شود و بدين سان ، همه مردم از سطح طبيعى زندگانى مرفّه و كريمانه برخوردار مى گردند . برخى از احاديثِ رسيده در اين باب ، به شمارى از اين دستاوردها اشاره دارند .
