۳۲۴۴.عنه صلى الله عليه و آله :إنَّ مالَ اللّهِ تَعالى لَمَسؤولٌ ومُنطىً . ^۱

۲ / ۲ . حُرمَةُ مالِ المُسلِمِ

۳۲۴۵.رسول اللّه صلى الله عليه و آله ـ حينَ نَظَرَ إلَى الكَعبَةِ ـ :مَرحَبا بِالبَيتِ ما أعظَمَكَ! وما أعظَمَ حُرمَتَكَ عَلَى اللّهِ! وَاللّهِ لَلمُؤمِنُ أعظَمُ حُرمَةً مِنكَ! لِأَنَّ اللّهَ حَرَّمَ مِنكَ واحِدَةً ومِنَ المُؤمِنِ ثَلاثَةً : مالَهُ ، ودَمَهُ ، وأن يُظَنَّ بِهِ ظَنَّ السّوءِ . ^۲

۳۲۴۶.عنه صلى الله عليه و آله :المُؤمِنُ حَرامٌ كُلُّهُ : عِرضُهُ ، ومالُهُ ، ودَمُهُ . ^۳

۳۲۴۷.عنه صلى الله عليه و آله :لا يَأخُذَنَّ أحَدُكُم مَتاعَ أخيهِ لاعِبا ولا جادّا ، ومَن أخَذَ عَصا أخيهِ فَليَرُدَّها . ^۴

۲ / ۳ . حُرمَةُ مالِ المُعاهَدِ

۳۲۴۸.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :ألا مَن ظَلَمَ مُعاهَدا ، أوِ انتَقَصَهُ ، أو كَلَّفَهُ فَوقَ طاقَتِهِ ، أو أخَذَ مِنهُ شَيئا بِغَيرِ طيبِ نَفسٍ ، فَأَنَا حَجيجُهُ يَومَ القِيامَةِ ! ^۵

۲ / ۴ . حُقوقُ المالِ

الكتاب

«الَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ دَآئِمُونَ * وَ الَّذِينَ فِى أَمْوَ لِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ» . ^۶

۳۲۴۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :همانا مال خداى متعال است كه از آن ، بازخواست مى گردد و اعطا مى شود .

۲ / ۲ . احترام داشتن مال مسلمان

۳۲۴۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ هنگام نگريستن به كعبه ـ: زهى اين خانه و بزرگىِ آن را! چه سترگ است حرمت تو نزد خداوند! به خدا سوگند كه احترام مؤمن ، بيش از توست ؛ زيرا خدا از تو يك چيز را داراى حريم ساخته و از مؤمن ، سه چيز را : مالش ، خونش ، و اين كه به وى گمان بد رود .

۳۲۴۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :مؤمن ، يكسره احترام دارد : آبرويش ، مالش ، و خونش .

۳۲۴۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هرگز هيچ يك از شما نبايد كالاى برادر [مؤمن] خود را ، خواه به شوخى و خواه به جِد ، برگيرد ؛ و هر كه [حتّى ]عصاى برادر [مؤمن ]خود را بگيرد ، بايد آن را باز پس دهد .

۲ / ۳ . احترام داشتن مال نامسلمانى كه با مسلمانان پيمان دارد

۳۲۴۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هلا كه هر كس به نامسلمانِ پيمان دارنده اى ستم كند يا حقّش را ضايع سازد يا فراتر از توانش بر وى بار نهد يا بدون رضايتش چيزى از او بستاند ، در روز قيامت ، من خود با وى در مى افتم .

۲ / ۴ . حقوقِ دارايى

قرآن

«همان كسانى كه بر نمازشان پايدارى مى كنند و همانان كه در اموالشان حقّى معلوم است » .

۱ / ۵ . المَرزوقُ مِن حَيثُ لا يَحتَسِبُ

الكتاب

« وَ مَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا * وَ يَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ وَ مَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَــلِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَىْ ءٍ قَدْرًا » . ^۱

الحديث

۳۲۴۰.المعجم الكبير عن معاذ بن جبل :سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقولُ : يا أيُّهَا النّاسُ ، اتَّخِذوا تَقوَى اللّهِ تِجارَةً يَأتِكُمُ ^۲ الرِّزقُ بِلا بِضاعَةٍ ولا تِجارَةٍ . ثُمَّ قَرَأَ : «وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا* وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَايَحْتَسِبُ» . ^۳

۳۲۴۱.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :مَن أرادَ أن يَرزُقَهُ اللّهُ مِن حَيثُ لا يَحتَسِبُ فَليَتَوَكَّل عَلَى اللّهِ . ^۴

۳۲۴۲.عنه صلى الله عليه و آله :إنَّ اللّهَ تَعالى قَد تَكَفَّلَ لِطالِبِ العِلمِ بِرِزقِهِ خَاصَّةً عَمّا ضَمِنَهُ لِغَيرِهِ . ^۵

الفصل الثّاني : المبادئ الحقوقيّة

۲ / ۱ . المالُ مالُ اللّهِ

۳۲۴۳.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :يا أيُّهَا النّاسُ ، ابتاعوا أنفُسَكُم مِنَ اللّهِ مِن مالِ اللّهِ ، لَيسَ لِامرِئٍ شَيءٌ . ^۶

۱ / ۵ . كسانى كه از جايى كه گمان نمى رود ، روزى مى يابند

قرآن

«و هر كس از خدا پروا كند، [ خدا ] براى او راهِ بيرون شدنى قرار مى دهد و از جايى كه حسابش را نمى كند، به او روزى مى رساند، و هر كس بر خدا اعتماد كند ، او براى وى بس است. خدا فرمانش را به انجام رساننده است. به راستى ، خدا براى هر چيزى ، اندازه اى مقرّر كرده است» .

حديث

۳۲۴۰.المعجم الكبيرـ به نقل از مُعاذ بن جبل ـ: از پيامبر خدا شنيدم كه فرمود : «اى مردم! پروا از خدا را دست مايه سازيد تا روزى تان بدون سرمايه و كسب و كار ، فراهم آيد» .
سپس اين آيه را تلاوت كرد : « «و هر كه از خدا پروا كند ، براى او راه بيرون شدنى پديد مى آورد ، و او را از جايى كه گمان ندارد ، روزى مى دهد» » .

۳۲۴۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كه مى خواهد خداوند ، از جايى كه گمان ندارد ، روزى اش بخشد ، بايد بر خدا توكّل كند .

۳۲۴۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :همانا خداوند متعال ، روزىِ جوينده علم را به طور خاص ، تضمين كرده ، افزون بر آنچه براى ديگران ضمانت كرده است .

فصل دوم : خاستگاه هاى حقوقى

۲ / ۱ . دارايى ، از آنِ خداست

۳۲۴۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :اى مردم! با مال خدا ، جان هاى خود را از خدا بخريد ، كه هيچ كس را چيزى نيست .