۱ / ۴ . حِكمَةُ القَبضِ وَالبَسطِ
الكتاب
« وَ لَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبَادِهِ لَبَغَوْاْ فِى الْأَرْضِ وَ لَـكِن يُنَزِّلُ بِقَدَرٍ مَّا يَشَآءُ إِنَّهُ بِعِبَادِهِ خَبِير بَصِيرٌ » . ۱
الحديث
۳۲۳۷.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :يَقولُ اللّهُ عز و جل : إنّي لَم اُغنِ الغَنِيَّ لِكَرامَةٍ بِهِ عَلَيَّ ، ولكِنَّهُ مِمَّا ابتَلَيتُ بِهِ الأَغنِياءَ . ۲
۳۲۳۸.عنه صلى الله عليه و آله :قالَ اللّهُ عز و جل : وعِزَّتي وجَلالي! لا اُخرِجُ عَبدا مِنَ الدُّنيا وأنَا اُريدُ أن أرحَمَهُ حَتّى أستَوفِيَ مِنهُ كُلَّ خَطيئَةٍ عَمِلَها ؛ إمّا بِسُقمٍ في جَسَدِهِ ، وإمّا بِضيقٍ في رِزقِهِ ، وإمّا بِخَوفٍ في دُنياهُ ، فَإِن بَقِيَت عَلَيهِ بَقِيَّةٌ شَدَّدتُ عَلَيهِ عِندَ المَوتِ . وعِزَّتي وجَلالي! لا اُخرِجُ عَبدا مِنَ الدُّنيا وأنَا اُريدُ أن اُعَذِّبَهُ حَتّى اُوَفِّيَهُ كُلَّ حَسَنَةٍ عَمِلَها ؛ إمّا بِسَعَةٍ في رِزقِهِ ، وإمّا بِصِحَّةٍ في جِسمِهِ ، وإمّا بِأَمنٍ في دُنياهُ ، فَإِن بَقِيَت عَلَيهِ بَقِيَّةٌ هَوَّنتُ عَلَيهِ بِهَا المَوتَ . ۳
۳۲۳۹.عنه صلى الله عليه و آله :قالَ اللّهُ عز و جل : ... إنَّ مِن عِبادِيَ المُؤمِنينَ لَعِبادا لا يَصلُحُ لَهُم أمرُ دينِهِم إلّا بِالفاقَةِ وَالمَسكَنَةِ وَالسُّقمِ في أبدانِهِم ، فَأَبلوهُم بِالفاقَةِ وَالمَسكَنَةِ وَالسُّقمِ فَيَصلُحُ عَلَيهِم أمرُ دينِهِم ، وأنَا أعلَمُ بِما يَصلُحُ عَلَيهِ أمرُ دينِ عِبادِيَ المُؤمِنينَ . ۴
۱ / ۴ . حكمت تنگنايى و گشايش روزى
قرآن
«و اگر خدا روزى را بر بندگانش فراخ گرداند، مسلّماً در زمين سر به عصيان برمى دارند ؛ ليكن آنچه را بخواهد ، به اندازه اى [ كه مصلحت است، ] فرو مى فرستد. به راستى كه او به [ حال ]بندگانش آگاهِ بيناست» .
حديث
۳۲۳۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند عز و جل مى فرمايد : «هر آينه من ، توانگر را بدان جهت كه نزدم كرامتى دارد ، توانگرى نبخشيده ام ؛ بلكه براى مبتلا ساختنِ توانگران است» .
۳۲۳۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند عز و جل فرموده است: «به سرفرازى و شكوهم سوگند ، بنده اى را كه بخواهم بر وى رحمت آورم ، از دنيا بيرون نمى آورم ، مگر آن كه هر گناهى را كه مرتكب شده ، از وى مى زُدايم ، و آن ، چنين است كه يا تنش را بيمار مى كنم و يا روزى اش را تنگ مى سازم و يا در دنيا به هراس دچارش مى كنم . اگر باز هم گناهى بر او باقى ماند ، هنگام مرگ بر وى سخت مى گيرم .
به سرفرازى و شكوهم سوگند ، بنده اى را كه بخواهم به عذاب دچار سازم ، از دنيا بيرون نمى آورم ، مگر آن كه هر كار نيكى را كه مرتكب شده ، از وى مى گيرم ، و آن ، چنين است كه يا روزى اش را گشايش مى بخشم و يا تنش را سلامت مى دارم و يا در دنيا برايش امنيت فراهم مى آورم ، و اگر باز هم باقى ماند ، به سبب آن ، مرگ را بر وى آسان مى سازم» .
۳۲۳۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند عز و جل فرموده است : « ... هر آينه از بندگان مؤمن من ، كسانى هستند كه كار دينشان برايشان به سامان نمى آيد ، جز به اين كه در فقر و تنگ دستى و بيمارى به سر برند . پس ايشان را به فقر و تنگ دستى و بيمارى مبتلا مى كنم تا بدين سان ، كار دينشان برايشان سامان يابد ؛ و من آگاه ترم كه كار دين بندگان مؤمنم ، به چه چيزْ سامان مى يابد» .
