۱ / ۲ . خَصائِصُ الرِّزقِ

أ ـ مُقَدَّرٌ مَقسومٌ

الكتاب

« أَهُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّكَ نَحْنُ قَسَمْنَا بَيْنَهُم مَّعِيشَتَهُمْ فِى الْحَيَوةِ الدُّنْيَا وَ رَفَعْنَا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَـتٍ لِّيَتَّخِذَ بَعْضُهُم بَعْضًا سُخْرِيًّا وَ رَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِّمَّا يَجْمَعُونَ » . ^۱

الحديث

۳۲۳۰.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّ اللّهَ عز و جل كَتَبَ عَلى كُلِّ نَفسٍ رِزقَها ومُصيبَتَها وأجَلَها . ^۲

۳۲۳۱.عنه صلى الله عليه و آله :إذا سَأَلتَ فَاسأَلِ اللّهَ ، وإذَا استَعَنتَ فَاستَعِن بِاللّهِ عز و جل ؛ فَقَد مَضَى القَلَمُ بِما هُوَ كائِنٌ [ إلى يَومِ القِيامَةِ] ؛ فَلَو جَهَدَ النّاسُ أن يَنفَعوكَ بِأَمرٍ لَم يَكتُبهُ اللّهُ لَكَ لَم يَقدِروا عَلَيهِ ، ولَو جَهَدوا أن يَضُرّوكَ بِأَمرٍ لَم يَكتُبهُ اللّهُ عَلَيكَ لَم يَقدِروا عَلَيهِ . ^۳

۳۲۳۲.عنه صلى الله عليه و آله :إنَّ اللّهَ ـ تَبارَكَ وتَعالى ـ قَسَّمَ الأَرزاقَ بَينَ خَلقِهِ حَلالاً ولَم يُقَسِّمها حَراما ؛ فَمَنِ اتَّقَى اللّهَ عز و جلوصَبَرَ أتاهُ اللّهُ بِرِزقِهِ مِن حِلِّهِ ، ومَن هَتَكَ حِجابَ السِّترِ وعَجَّلَ فَأَخَذَهُ مِن غَيرِ حِلِّهِ ، قُصَّ بِهِ مِن رِزقِهِ الحَلالِ ، وحوسِبَ عَلَيهِ يَومَ القِيامَةِ . ^۴

۱ / ۲ . ويژگى هاى روزى

الف ـ روزى ، تقدير و تقسيم شده است

قرآن

«آيا آنان اند كه رحمت پروردگارت را تقسيم مى كنند؟ ما [ وسايل ] معاشِ آنان را در زندگى دنيا ميانشان تقسيم كرده ايم، و برخى از آنان را از نظر درجات، بالاتر از بعضى [ ديگر ]قرار داده ايم تا بعضى از آنها بعضى [ ديگر ] را در خدمت گيرند ؛ و رحمت پروردگار تو از آنچه آنان مى اندوزند ، بهتر است» .

حديث

۳۲۳۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :همانا خداوند عز و جل براى هر كس ، روزى و مصيبت و مرگش را بر نوشته است .

۳۲۳۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر گاه چيزى مى خواهى ، از خدا بخواه ؛ و هر گاه يارى اى مى جويى ، از او بجوى . همانا قلم تقدير خداوند ، همه چيز را تا روز قيامت ، رقم زده است . پس اگر همه مردم بكوشند تا تو را به بهره اى برسانند كه خدا برايت ننوشته است ، نمى توانند كه چنين كنند ؛ و اگر بكوشند تا به تو زيانى رسانند كه خدا برايت ننوشته است ، نمى توانند .

۳۲۳۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :همانا خداوند ـ تبارك و تعالى ـ روزى ها را ميان آفريدگانش به حلال تقسيم فرموده است و نه به حرام . پس هر كس كه پروا از خدا را پيشه كند و شكيبا باشد ، خدا از روزىِ حلالش به وى عطا مى فرمايد ، و آن كس كه پرده پوشيدهْ بر دَرَد و شتاب ورزد ، خدا وى را به غير حلالش گرفتار مى سازد ، روزى حلالش از او بُريده مى شود و روز قيامت به همان محاسبه مى گردد .

الباب الثّالث : مبادئ التّنمية

الفصل الأوّل : المبادئ الاعتقاديّة

۱ / ۱ . اللّهُ هُوَ الرَّزّاقُ

الكتاب

« إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ » . ^۱

« قُلْ مَن يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَـوَ تِ وَ الْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ وَ إِنَّـآ أَوْ إِيَّاكُمْ لَعَلَى هُدًى أَوْ فِى ضَلَـلٍ مُّبِينٍ » . ^۲

الحديث

۳۲۲۸.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :النّاسُ عَلى خَمسِ مَراتِبَ : مِنهُم مَن يَرى أنَّ الرِّزقَ مِنَ الكَسبِ لا مِنَ اللّهِ فَهُوَ كافِرٌ ؛ ومِنهُم مَن يَرى أنَّ الرِّزقَ مِنَ اللّهِ ومِنَ الكَسبِ فَهُوَ مُشرِكٌ ؛ ومِنهُم مَن يَرى أنَّ الرِّزقَ مِنَ اللّهِ وأنَّ الكَسبَ سَبَبٌ ، فَلا يَدري يُعطيهِ أم لا ، فَهُوَ مُنافِقٌ شاكٌّ ؛ ومِنهُم مَن يَرى أنَّ الرِّزقَ مِنَ اللّهِ وأنَّ الكَسبَ سَبَبٌ ، فَلا يُؤَدّي حَقَّهُ ويَعصِي اللّهَ مِن أجلِ الكَسبِ ، فَهُوَ فاسِقٌ ؛ ومِنهُم مَن يَرى أنَّ الرِّزقَ مِنَ اللّهِ ويَرَى الكَسبَ سَبَبا ، ويُؤَدّي حَقَّهُ ولا يَعصِي اللّهَ لِأَجلِ الكَسبِ ، فَهُوَ مُؤمِنٌ مُخَلِّصٌ طُعمَهُ . ^۳

۳۲۲۹.سنن ابن ماجة عن حبّة وسواء ابني خالد :دَخَلنا عَلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله وهُوَ يُعالِجُ شَيئا فَأَعَنّاهُ عَلَيهِ ، فَقالَ : لا تَيأَسا مِنَ الرِّزقِ ما تَهَزَّزَت رُؤوسُكُما ، فَإِنَّ الإِنسانَ تَلِدُهُ اُمُّهُ أحمَرَ لَيسَ عَلَيهِ قِشرٌ ثُمَّ يَرزُقُهُ اللّهُ عز و جل . ^۴

باب سوم : خاستگاه هاى توسعه

فصل يكم : خاستگاه هاى اعتقادى

۱ / ۱ . خداوند ، روزى بخش است

قرآن

«خداست كه خود ، روزى بخشِ نيرومندِ استوار است» .

«بگو: كيست كه شما را از آسمان ها و زمين ، روزى مى دهد؟ بگو: خدا[ست] و در حقيقت يا ما، يا شما بر هدايت يا گم راهىِ آشكاريم» .

حديث

۳۲۲۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :مردم در پنج مرتبه جاى دارند: يكى آن است كه مى پندارد روزى از كسب فراهم مى آيد نه از جانب خدا ، كه او كافر است ؛ ديگرى آن كه گمان دارد روزى ، هم از كسب است و هم از جانب خدا ، كه وى مشرك است ؛ و ديگر آن كه مى داند روزى از جانب خداست و كسبْ وسيله است ، امّا نمى داند كه خداوند روزى اش را عطا مى كند يا نه ، و او منافقى شك پيشه است ؛ و ديگرى آن كه مى داند روزى از جانب خداست و كسبْ وسيله است ، امّا حقّ اين اعتقاد را به جاى نمى آورد و براى كسب ، خداى را نافرمانى مى كند ، و او فاسق است ؛ و ديگر آن كس است كه مى داند روزى از جانب خداوند است و كسبْ وسيله است و حقّ اين اعتقاد را نيز به جاى مى آورد و براى كسب ، خداى را نافرمانى نمى كند ، و او مؤمنى است كه راه هاى كسب درآمدش را پاك ساخته است .

۳۲۲۹.سنن ابن ماجةـ به نقل از حبّه و سواء ، پسران خالد ـ: نزد پيامبر صلى الله عليه و آله درآمديم كه مشغول كارى بود . وى را در انجام دادن آن كار ، يارى داديم . فرمود : «مادام كه سرهاى شما در اهتزاز است (تا آن گاه كه زنده ايد) ، از روزى نااميد نشويد ، كه آدمى آن گاه كه مادرش او را مى زايد ، سرخ است و بر وى پوستى نيست ، آن گاه خداوند ، روزى اش مى دهد» .