935
گزيده حكمت نامه پيامبر اعظم صلّي الله عليه و آله و سلّم

۴ / ۴ . ما يَنبَغي لِلبائِعِ

أ ـ البَيعُ بِسِعرِ اليَومِ

۳۱۹۵.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :مَن جَلَبَ طَعاما فَباعَهُ بِسِعرِ يَومِهِ فَكَأَنَّما تَصَدَّقَ بِهِ . ۱

ب ـ الإِرجاحُ فِي الوَزنِ

۳۱۹۶.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إذا وَزَنتُم فَأَرجِحوا . ۲

۳۱۹۷.سنن الدارمي عن محارب :سَمِعتُ جابِرا أنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله وَزَنَ لَهُ دَراهِمَ فَأَرجَحَها . ۳

۴ / ۵ . ما لا يَنبَغي لِلبائِعِ

۳۱۹۸.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :لَيسَ مِنَ المُروءَةِ الرِّبحُ عَلَى الإِخوانِ . ۴

۳۱۹۹.عنه صلى الله عليه و آله :لا يَبيعُ الرَّجُلُ عَلى بَيعِ أخيهِ ، ولا يَسومُ عَلى سَومِ أخيهِ . ۵

۳۲۰۰.عنه صلى الله عليه و آله :اليَمينُ تُنَفِّقُ السِّلعَةَ ، وتَمحَقُ البَرَكَةَ . وإنَّ اليَمينَ الفاجِرَةَ لَتَدَعُ الدِّيارَ مِن أهلِها بَلاقِعَ . ۶

۴ / ۶ . ما يَحرُمُ فِي المُعامَلَةِ

أ ـ الرِّبا

الكتاب

« يَـأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَأْكُلُواْ الرِّبَواْ أَضْعَـفًا مُّضَـعَفَةً وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ » . ۷

۴ / ۴ . آنچه براى فروشنده سزاوار است

الف ـ فروش كالا به قيمت روز

۳۱۹۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس خوراكى را به بازار آورده ، به قيمت روز بفروشد ، گويى آن را صدقه داده است .

ب ـ مايل گرفتنِ كفه ترازو

۳۱۹۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر گاه وزن مى كنيد ، كفه ترازو را [به سود مشترى ]مايل بگيريد .

۳۱۹۷.سنن الدارمىـ به نقل از محارب ـ: از جابر شنيدم كه پيامبر خدا براى وى ، چند درهم را وزن كرد و كفه را [به سود مشترى ، ]مايل گرفت .

۴ / ۵ . آنچه براى فروشنده سزاوار نيست

۳۱۹۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :سود گرفتن از دوستان ، جوان مردانه نيست .

۳۱۹۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :انسان بر معامله برادر [مؤمن ]خود ، معامله نمى كند و بر پيشْ معامله وى ، پيشْ معامله نمى نمايد .

۳۲۰۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :سوگند ، كالا را رواج مى دهد ؛ ولى بركت را محو مى كند . همانا سوگند ناروا ، سبب مى شود كه سرزمين ، خالى از ساكنان و خشك و بى آب و گياه شود .

۴ / ۶ . آنچه در معامله حرام است

الف ـ رِبا

قرآن

«اى كسانى كه ايمان آورده ايد!ربا را [با سودِ] چندين برابر مخوريد و از خدا پروا كنيد.باشد كه رستگار شويد» .

1.إحياء علوم الدين : ج ۲ ص ۱۱۰ .

2.سنن ابن ماجة : ج ۲ ص ۷۴۸ ح ۲۲۲۲.

3.سنن الدارمي : ج ۲ ص ۷۱۱ ح ۲۴۸۶ .

4.الفردوس: ج ۳ ص ۳۸۱ ح ۵۱۵۷.

5.سنن ابن ماجة : ج ۲ ص ۷۳۴ ح ۲۱۷۲.

6.مسند زيد: ص ۲۵۶.

7.آل عمران : ۱۳۰.


گزيده حكمت نامه پيامبر اعظم صلّي الله عليه و آله و سلّم
934

بر همين پايه است كه شمارى از فقيهان ، فتوا داده اند كه در صورت اجحافِ فروشنده ، حاكم مى تواند به قيمت گذارى بپردازد . ۱
اگر با دقّت به اين تحليل بپردازيم ، مى توان گفت كه فتواى جايز نبودنِ قيمت گذارى ، به قيمت گذارى در مقابل قيمت طبيعى نظر دارد ؛ امّا فتواى جواز ، مربوط به قيمت گذارى و تعيين قيمت خاص در مقابل قيمت غير طبيعى ، به انگيزه رويارويى با عوامل ساختگى و ماوراى افزايش قيمت ها به صورت وهمى و غير واقعى است . بر اين مبنا ، ميان فتواى فقيهان درباره قيمت گذارى ، ناسازگارى يافت نمى شود .

1.فتواى جواز قيمت گذارى ، به اين فقيهان نسبت داده شده است: شيخ مفيد در المقنعة (ص ۹۶) ، ابن حمزه در الوسيلة (الجوامع الفقهيّة : ص ۷۴۵) ، شهيد در الدروس (ص ۳۳۲) . در مفتاح الكرامة (ج ۴ ص ۱۰۹) آمده است : «در كتب الوسيلة ، المختلف ، الإيضاح ، الدروس ، اللمعة ، المقتصر ، و التنقيح آمده كه حاكم شرع ، به قيمت گذارى مى پردازد ، اگر فروشنده قيمت را ظالمانه تعيين كند ؛ زيرا اين كارش موجب ضرررسانى به ديگران است كه شرع ، آن را نپذيرفته است» (ولاية الفقيه : ج ۲ ص ۶۶۰) . امام خمينى رحمه اللهگفته است: «و امّا قيمت گذارى ، در ابتدا جايز نيست؛ ليكن اگر فروشنده اجحاف كند ، به ناچار بايد قيمت را كاهش دهد ، وگرنه حاكم شرع ، او را ناچار مى كند كه كالا را به قيمت آن سرزمين يا به صلاح ديد حاكم ، بفروشد . پس روايات دلالت كننده بر جايز نبودن قيمت گذارى ، شامل اين قبيل نمونه ها نمى شوند؛ زيرا در اين حال ، قيمت نگذاشتن ، به احتكار منجر مى شود ، همان گونه كه اگر فروشنده براى فرار از فروش كالا ، قيمت را چنان تعيين كند كه هيچ كس نتواند آن را بخرد ، بدون اشكال حاكم شرع ، حقّ تصميم گيرى دارد و آن روايات ، شامل اين حالت نمى شود» (كتاب البيع : ج ۳ ص ۴۱۶) .

  • نام منبع :
    گزيده حكمت نامه پيامبر اعظم صلّي الله عليه و آله و سلّم
    سایر پدیدآورندگان :
    مرتضي خوش نصيب
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1388
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 14419
صفحه از 1124
پرینت  ارسال به