۳ / ۲ . التَّحذيرُ مِنَ التَّواني فِي العَمَلِ

۳۱۵۸.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :خَلَقَ اللّهُ عز و جل التَّوانِيَ والكَسَلَ ، فَزَوَّجَهُما فَوُلِدَ بَينَهُمَا الفاقَةُ . ^۱

۳۱۵۹.عنه صلى الله عليه و آله :لا تَضجَر فَيَمنَعَكَ الضَّجَرُ مِنَ الآخِرَةِ وَالدُّنيا . ^۲

۳۱۶۰.عنه صلى الله عليه و آله :مَلعونٌ مَلعونٌ مَن ألقى كَلَّهُ عَلى النّاسِ! مَلعونٌ مَلعونٌ مَن ضَيَّعَ مَن يَعولُ ! ^۳

۳۱۶۱.عنه صلى الله عليه و آله :مَلعونٌ مَلعونٌ مَن يُضَيِّعُ مَن يَعولُ ! ^۴

۳ / ۳ . اجارَةُ النَّفسِ

الكتاب

«قَالَ إِنِّى أُرِيدُ أَنْ أُنكِحَكَ إِحْدَى ابْنَتَىَّ هَـتَيْنِ عَلَى أَن تَأْجُرَنِى ثَمَـنِىَ حِجَجٍ فَإِنْ أَتْمَمْتَ عَشْرًا فَمِنْ عِندِكَ وَ مَآ أُرِيدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَيْكَ سَتَجِدُنِى إِن شَآءَ اللَّهُ مِنَ الصَّــلِحِينَ » . ^۵

الحديث

۳۱۶۲.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّ موسى عليه السلام آجَرَ نَفسَهُ ثَمانِيَ سِنينَ أو عَشرا ، عَلى عِفَّةِ فَرجِهِ وطَعامِ بَطنِهِ . ^۶

۳ / ۲ . هشدار درباره سستى در كار

۳۱۵۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند عز و جل سستى و تنبلى را آفريد و ميان آن دو را پيوند داد . پس از آن دو ، فقر زاده شد .

۳۱۵۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :بى حوصلگى مكن ، كه تو را از آخرت و دنيا باز مى دارد .

۳۱۶۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :آن كس كه سربارِ ديگران شود ، ملعون است ، ملعون ؛ و آن كس كه نانخورانِ خود را تأمين نكند ، ملعون است ، ملعون !

۳۱۶۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :ملعون است ، ملعون ، آن كه خانواده خود را وا گذارد (تأمين نكند)!

۳ / ۳ . اجاره دادن خود

قرآن

«[ شعيب به موسى ]گفت: من مى خواهم يكى از اين دو دخترِ خود را [ كه مشاهده مى كنى ، ]به نكاح تو در آورم، به اين [ شرط ]كه هشت سال براى من كار كنى، و اگر ده سال را تمام گردانى، اختيار با توست، و نمى خواهم بر تو سخت گيرم، و مرا ـ إن شاء اللّه ـ از درستكاران خواهى يافت» .

حديث

۳۱۶۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :موسى عليه السلام هشت يا ده سال ، خود را اجير ^۷ كرد ، براى پاك دامنى (ازدواج با دختر شعيب) و سير كردن شكمش.

ب ـ التَّعَبُ في طَلَبِ المَعيشَةِ

۳۱۵۲.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :مَن باتَ كالّاً مِن طَلَبِ الحَلالِ ؛ باتَ مَغفورا لَهُ . ^۱

ج ـ العَمَلُ بِاليَدِ

۳۱۵۳.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :مَن أكَلَ مِن كَدِّ يَدِهِ ، نَظَرَ اللّهُ إلَيهِ بِالرَّحمَةِ ، ثُمَّ لا يُعَذِّبُهُ أبَدا . ^۲

۳۱۵۴.عنه صلى الله عليه و آله :مَن أكَلَ مِن كَدِّ يَدِهِ حَلالاً ، فُتِحَ لَهُ أبوابُ الجَنَّةِ يَدخُلُ مِن أيِّها شاءَ . ^۳

۳۱۵۵.عنه صلى الله عليه و آله :إنَّ خَيرَ الكَسبِ كَسبُ يَدَي عامِلٍ إذا نَصَحَ . ^۴

د ـ سيرَةُ الأَنبِياءِ عليهم السلام في طَلَبِ الرِّزقِ

۳۱۵۶.الزهد لابن المبارك عن أبي إسحاق :كانَ بَينَ أصحابِ الإِبِلِ وَالغَنَمِ تَنازُعٌ ، فَاستَطالَ أصحابُ الإِبِلِ عَلى أصحابِ الغَنَمِ ، فَبَلَغَنا أنَّ ذلِكَ ذُكِرَ لِلنَّبِيِّ صلى الله عليه و آله ، فَقالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله : بُعِثَ موسى وهُوَ راعي غَنَمٍ ، وبُعِثَ داوودُ وهُوَ راعي غَنَمٍ ، وبُعِثتُ أنَا وأنَا أرعى غَنَما لِأَهلي بِأَجيادَ . ^۵

۳۱۵۷.تاريخ الطبري عن ابن إسحاق :لَمّا بَلَغَها [ أي خَديجَةَ سَلامُ اللّهِ عَلَيها] عَن رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله ما بَلَغَها مِن صِدقِ حَديثِهِ وعِظَمِ أمانَتِهِ وكَرَمِ أخلاقِهِ ، بَعَثَت إلَيهِ ، فَعَرَضَت عَلَيهِ أن يَخرُجَ في مالِها إلَى الشّامِ تاجِرا . . . فَقَبِلَهُ مِنها رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله ، وخَرَجَ في مالِها ذلِكَ . ^۶

ب ـ رنج بردن در طلبِ روزى

۳۱۵۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس ، خسته از جستجوى مال حلال ، روز را به شب آورد ، روز را آمرزيده به شب آورده است .

ج ـ كار با دست (كار جسمانى)

۳۱۵۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس از دست رنج خويش بخورد ، خداوند به رحمت در او مى نگرد و هرگز عذابش نمى كند .

۳۱۵۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس به حلال ، از دست رنج خود بخورد ، دروازه هاى بهشت به رويش گشوده مى گردند و او از هر يك كه بخواهد ، وارد مى شود .

۳۱۵۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :همانا بهترين درآمد ، از آنِ دستان كارگرى است كه كارش بى آلايش باشد .

د ـ روش پيامبران عليهم السلام در روزى جُستن

۳۱۵۶.الزهد ، ابن مباركـ به نقل از ابو اسحاق ـ: ميان شترداران و گوسفندداران ، گفتگو درگرفت و شترداران در برابر گوسفندداران ، گردن افرازى كردند . خبردار شديم كه اين رويداد براى پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شد . ايشان فرمود: «موسى عليه السلام در حالى [به پيامبرى ]برانگيخته شد كه گوسفند مى چرانيد ؛ و داوود [هم] در حالى [به پيامبرى]برانگيخته شد كه گوسفند مى چرانيد ؛ و من [نيز] در حالى برانگيخته شدم كه در [منطقه ]اَجياد ، براى طايفه ام گوسفند مى چرانيدم» .

۳۱۵۷.تاريخ الطبرىـ به نقل از ابن اسحاق ـ: آن گاه كه راستْ گفتارى ، امانتدارى و والا منشىِ پيامبر خدا براى خديجه عليهاالسلاممسلّم گشت ، فرستاده اى نزد وى گسيل داشت و به وى پيشنهاد كرد كه دارايى اش را براى بازرگانى به شام ببرد ... . پيامبر خدا پذيرفت و با دارايى او بِدان مقصد ، روان شد .