الحديث

۳۰۸۷.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :المُقسِطُونَ عندَ اللّهِ يَومَ القِيامَةِ على مَنابِرَ مِن نورٍ عن يَمينِ الرَّحمنِ ، وكِلتا يَدَيهِ يَمينٌ ، الذينَ يَعدِلُونَ في حُكمِهِم وأهلِيهِم وما وُلُّوا . ^۱

۳ / ۲ . مَن لَم يَحكُمْ بما أنزلَ اللّهُ

الكتاب

«وَلْيَحْكُمْ أَهْلُ الْاءِنجِيلِ بِمَآ أَنزَلَ اللَّهُ فِيهِ وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَآ أَنزَلَ اللَّهُ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْفَـسِقُونَ» . ^۲

الحديث

۳۰۸۸.تفسير العيّاشي عن عبد اللّه بن مُسكان عن الإمام الصّادق عن آبائه عليهم السلام :قالَ رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله : «مَن حَكَمَ في دِرهَمَينِ بِحُكمِ جَورٍ ثُمّ جَبَرَ (كَبُرَ) علَيهِ كانَ مِن أهلِ هذهِ الآيَةِ «ومَن لَم يَحْكُمْ بما أنزَلَ اللّهُ فأُولئكَ هُمُ الكافِرونَ» » . فقلتُ : يابنَ رسولِ اللّهِ ، كيفَ يَجبُرُ علَيهِ ؟ قالَ : يكونُ لَهُ سَوطٌ وسِجنٌ فَيَحكُمُ علَيهِ ، فإن رَضِيَ بحُكمِهِ وإلّا ضَربَهُ بسَوطِهِ وحَبَسَهُ في سِجنِهِ . ^۳

۳ / ۳ . شِدَّةُ حِسابِ القاضي

۳۰۸۹.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّ القاضيَ العَدلَ لَيُجاءُ بهِ يَومَ القِيامَةِ فَيَلقَى مِن شِدَّةِ الحِسابِ ما يَتَمَنّى ألّا يكونَ قَضى بينَ اثنَينِ في تَمرَةٍ قَطُّ . ^۴

۳۰۹۰.عنه صلى الله عليه و آله :لَيَأتِيَنَّ علَى القاضي العَدلِ يَومَ القِيامَةِ ساعَةٌ يَتَمَنّى أ نّهُ لم يَقْضِ بينَ اثنَينِ في تَمرَةٍ قَطُّ . ^۵

حديث

۳۰۸۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :دادگران ، از نظر خداوند، در روز قيامت ، بر فراز منبرهاى نورانى در سمت راستِ [خداوند]رحمان اند ـ و البته هر دو دست خدا راست است ـ ؛ همان دادگرانى كه در داورى خود و در ميان خانواده خويش و نسبت به هر كسى كه سرپرست او هستند ، به عدالت رفتار مى كنند.

۳ / ۲ . هر كه بر اساس آنچه خدا نازل كرده ، داورى نكند

قرآن

«و اهل انجيل بايد به آنچه خدا در آن نازل كرده ، داورى كنند ؛ و كسانى كه به آنچه خدا نازل كرده ، حكم نكنند، آنان خود، نافرمان اند» .

حديث

۳۰۸۸.تفسير العيّاشىـ به نقل از عبد اللّه بن مُسكان ـ: امام صادق عليه السلام از پدرانش ، از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل كرد كه ايشان فرمود : «هر كس درباره دو درهم [مورد اختلاف ميان دو كس ]به ناحق داورى كند و سپس نسبت به او اِعمال زور كند، از مصاديق اين آيه است: «و كسانى كه مطابق آنچه خدا نازل كرده است داورى نكنند، آنان خود، كافران اند» » .
گفتم : اى پسر پيامبر خدا! «نسبت به او اِعمال زور كند» يعنى چه ؟
فرمود: «تازيانه و زندان داشته باشد و بر ضدّ او حكمى صادر كند، به طورى كه اگر حكم او را نپذيرفت ، با تازيانه ، وى را بزند و به زندانش افكند» .

۳ / ۳ . سختى حسابرسى قاضى در قيامت

۳۰۸۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :در روز قيامت ، قاضى دادگر را مى آورند و چنان حساب سختى از او مى كِشند كه آرزو مى كند كاش هرگز حتّى درباره يك خرما ميان دو نفر ، داورى نكرده بود.

۳۰۹۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :روز قيامت ، لحظه اى بر قاضى دادگر مى گذرد كه آرزو مى كند اى كاش هرگز حتّى درباره يك دانه خرما ميان دو نفر ، داورى نكرده بود.

الحديث

۳۰۸۴.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّ اللّهَ تعالى حَدَّ لَكُم حُدودا فلا تَعْتَدُوها . ^۱

۲ / ۵ . النَّهيُ عَن إهانَةِ المَحدودِ

۳۰۸۵.كنز العمّال عن خالد بن الجلاج عن أبيه :أمرَ رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله برَجْمِ رجُلٍ ، فقالوا : إنَّهُ الخَبيثُ ، قالَ : لا تَقولوا : الخَبيثُ ، فواللّهِ لَهُ أطْيَبُ عِندَ اللّهِ مِن رِيحِ المِسْكِ . ^۲

۳۰۸۶.تنبيه الخواطر :لمّا رَجمَ رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله الرّجُلَ في الزِّنا قالَ رجُلٌ لصاحِبهِ : هذا قَعَصَ كَما يَقْعصُ الكَلبُ ، فمَرَّ النّبيُّ صلى الله عليه و آله معَهُما بجِيفَةٍ فقالَ : انْهَشا مِنها ، قالا : يا رسولَ اللّهِ صلّى اللّهُ عليكَ نَنْهَشُ جِيفَةً؟! قالَ : ما أصَبْتُما مِن أخيكُما أنْتَنُ مِن هذهِ . ^۳

الفصل الثالث : القضاء

۳ / ۱ . قُضاةُ الحَقِّ

الكتاب

«إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّواْ الْأَمَـنَـتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُواْ بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُم بِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ سَمِيعَا بَصِيرًا» . ^۴

حديث

۳۰۸۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند ، براى شما حدودى معيّن كرده است . از آنها تجاوز نكنيد .

۲ / ۵ . نهى از اهانت كردن به شخص حد خورده

۳۰۸۵.كنز العمّالـ به نقل از خالد بن جلاج ، از پدرش ـ: پيامبر خدا دستور داد مردى را سنگسار كردند. [پس از اجراى حد ، ]مردم گفتند : او آدم پليدى است .
پيامبر فرمود : «نگوييد پليد است ؛ زيرا به خدا سوگند كه او [اينك] نزد خداوند، از رايحه مُشك، خوش بوتر است».

۳۰۸۶.تنبيه الخواطر:پيامبر خدا ، مرد زناكارى را سنگسار كرد . مردى به رفيق خود گفت : او مثل سگ ، كشته شد.
پيامبر صلى الله عليه و آله با آن دو، بر لاشه مردارى گذشتند . به آنان فرمود: «با دندان خود، تكّه اى از اين لاشه را بر كَنيد».
گفتند : اى پيامبر خدا! درود خدا بر تو باد! مردارى را گاز بزنيم؟!
فرمود : «آنچه از برادرتان برگرفتيد، گنديده تر از اين لاشه است».

فصل سوم : داورى

۳ / ۱ . داورى كنندگان به حق

قرآن

«خدا به شما فرمان مى دهد كه سپرده ها را به صاحبان آنها رد كنيد؛ و چون ميان مردم داورى مى كنيد، به عدالتْ داورى كنيد. در حقيقت، نيكو چيزى است كه خداوند ، شما را به آن پند مى دهد. خدا ، شنواىِ بيناست» .