الفصل الرّابع : المسجد

۴ / ۱ . فَضلُ المَسجِد

۲۸۹۸.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :في التَّوراةِ مَكتوبٌ : إنّ بُيُوتِي في الأرضِ المَساجِدُ ، فَطُوبى لِعَبدٍ تَطَهَّرَ في بَيتِهِ ثُمَّ زارَني في بَيتي، ألا إنّ على المَزُورِ كَرامَةَ الزائرِ ، ألا بَشِّرِ المَشّائينَ في الظُّلَماتِ إلى المَساجِدِ بالنُّورِ السّاطِعِ يَومَ القِيامَةِ . ^۱

۴ / ۲ . ثَوابُ بَناءِ المَسجدِ

۲۸۹۹.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :مَن بَنى مَسجِدا ولَو كَمَفْحَصِ قَطاةٍ بَنَى اللّهُ لَهُ بَيتا في الجَنَّةِ . ^۲

۴ / ۳ . عِمارةُ المساجِدِ

الكتاب

« إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَـجِدَ اللَّهِ مَنْ ءَامَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الأَْخِرِ وَأَقَامَ الصَّلَوةَ وَءَاتَى الزَّكَوةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلَا اللَّهَ فَعَسَى أُوْلَئِكَ أَن يَكُونُواْ مِنَ الْمُهْتَدِينَ » . ^۳

الحديث

۲۹۰۰.رسول اللّه صلى الله عليه و آلهـ وقد سَألَهُ أبو ذَرٍّ عن كَيفيّةِ عِمارَةِ المَساجِدِ ـ: لا تُرفَعُ فيها الأصواتُ ، ولا يُخاضُ فيها بالباطِلِ ، ولا يُشتَرى فيها ولا يُباعُ ، واترُكِ اللَّغوَ ما دُمتَ فيها ، فإن لَم تَفْعَل فلا تَلُومَنَّ يَومَ القِيامَةِ إلّا نَفسَكَ . ^۴

فصل چهارم : مسجد

۴ / ۱ . فضيلت مسجد

۲۸۹۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :در تورات ، نوشته شده است كه : «خانه هاى من در روى زمين ، مسجدهايند . پس خوشا به حال بنده اى كه در خانه اش خود را پاكيزه كند و سپس در خانه من، به ديدارم بيايد ! بدانيد : بر ميزبان است كه ميهمان را گرامى بدارد . هان! آنان را كه در تاريكى هاى شب به مساجد مى روند، بشارت باد به نور درخشان در روز رستاخيز !

۴ / ۲ . ثواب ساختن مسجد

۲۸۹۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ به ابو ذر ـ: هر كه مسجدى ، هر چند به اندازه لانه يك كوكو (مرغ سنگ خواره) بسازد ، خداوند در بهشت برايش خانه اى بنا مى كند .

۴ / ۳ . آباد كردن مساجد

قرآن

«مساجد خدا را تنها كسانى آباد مى كنند كه به خدا و روز بازپسين ، ايمان آورده اند و نماز برپا داشته اند و زكات داده اند و جز از خدا نترسيده اند . پس اميد است كه اينان ، از راه يافتگان باشند» .

حديث

۲۹۰۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ در پاسخ به سؤال ابو ذر درباره چگونگى آباد كردن مساجد ـ: [به اين گونه كه] در آنها صداها بلند نشود، به سخنان و كارهاى نادرست [و بيهوده ]پرداخته نشود ، در آنها خريد و فروش صورت نگيرد و تا زمانى كه در مسجد هستى ، از كارهاى لغو و بيهوده دست بكش . اگر چنين نكنى ، در روز قيامت نبايد كسى جز خودت را ملامت كنى.

توضيحى درباره توسعه مسجد پيامبر صلى الله عليه و آله

مسجد پيامبر صلى الله عليه و آله مانند مسجد الحرام، توسعه هاى مكرّرى را شاهد بوده است . نخستين توسعه به دست مبارك سازنده آن ، ^۱ پيامبر اكرم، در سال هفتم هجرى قمرى صورت گرفت . سپس عمر، به سال ۱۷ ق ، و عثمان به سال ۲۹ ق ، هر يك اندكى از سمت غرب و شمال، به مسجد افزودند . ^۲ عثمان از سمت قبله (جنوب مسجد) نيز چند ستون به مسجد افزود و براى مسجد ، محراب ساخت .
در سال ۸۸ ق، عمر بن عبد العزيز به هنگام ولايتش بر مدينه از سوى وليد بن عبد الملك ، شش ستون در شرق و غرب و چهارده ستون در شمال مسجد افزود. سپس مهدى عبّاسى در سال ۱۶۱ ق، ناحيه شمالى مسجد را توسعه داد . ^۳
در زمان سلاطين عثمانى نيز ترميم و تعميراتى انجام گرفت و سلطان عبد المجيد عثمانى، بيشترين توسعه و تعمير و تزيين را انجام داد . اقدامات او از سال ۱۲۶۵ ق ، تا آخر دوره سلطنتش (۱۲۷۷ ق) استمرار داشت . ^۴
در زمان معاصر و در سال هاى ۱۳۷۰ و ۱۴۰۶ ق، توسعه هاى پهناورى را از همه سوى مسجد بجز سمت قبله شاهد بوده ايم كه مساحت مسجد را چند برابر كرده است و علاوه بر اين ، مساحتى هم در بيرون مسجد براى نماز، ^۵ مسطّح و سنگ فرش شده است.يادآور مى شويم كه جريان احكام فقهىِ ويژه مسجد پيامبر صلى الله عليه و آله ، در اين زيادت ها، مورد ترديد فقهاست . ^۶
گفتنى است كه مسجد النبى، دو بار طعمه حريق شده است : نخست در سال ۶۵۴ ق، در زمان خلافت المستعصم باللّه عباسى كه به تدريج تعمير شد ، و دوم، در سال ۸۸۶ ق، كه تمام مسجد بجز حُجره شريف پيامبر صلى الله عليه و آله و گنبد، سوخت و به دستور سلطان مَملوكىِ مصر، ملك قايْتباى ، آن را از نو ساختند . اين تجديد بنا در سال ۸۸۸ ق، پايان يافت و در ضمن آن، مسجد از جهت مشرق، اندكى توسعه يافت . ^۷