الفصل الرّابع : آفات الإيمان

۴ / ۱ . الظُّلمُ

الكتاب

«قَدْ نَعْلَمُ إِنَّهُ لَيَحْزُنُكَ الَّذِى يَقُولُونَ فَإِنَّهُمْ لَا يُكَذِّبُونَكَ وَلَـكِنَّ الظَّــلِمِينَ بِـئايَـتِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ» . ^۱

الحديث

۲۳۹.الإمام عليّ عليه السلام :قالَ أبو جَهلٍ لِلنَّبِيِّ صلى الله عليه و آله :إنّا لا نُكَذِّبُكَ ولكِن نُكَذِّبُ بِما جِئتَ بِهِ ، فَأَنزَلَ اللّهُ : «فَإِنَّهُمْ لَا يُكَذِّبُونَكَ وَلَـكِنَّ الظَّــلِمِينَ بِـئايَـتِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ» . ^۲

۴ / ۲ . الشِّركُ

۲۴۰.صحيح البخاري عن عبد اللّه :لَمّا نَزَلَت « الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَلَمْ يَلْبِسُواْ إِيمَـنَهُم بِظُـلْمٍ » شَقَّ ذلِكَ عَلَى المُسلِمينَ فَقالوا : يا رَسولَ اللّهِ ، أيُّنا لا يَظلِمُ نَفسَهُ؟ قالَ صلى الله عليه و آله : لَيسَ ذلِكَ ، إنَّما هُوَ الشِّركُ ، ألَم تَسمَعوا ما قالَ لُقمانُ لِابنِهِ وهُوَ يَعِظُهُ : «يَـبُنَىَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُـلْمٌ عَظِيمٌ» . ^۳

۴ / ۳ . الغُلُوُّ

۲۴۱.عيون أخبار الرضا عليه السلام عن إبراهيم بن أبي محمود :قُلتُ لِلرِّضا عليه السلام : يَابنَ رَسولِ اللّهِ إنَّ عِندَنا أخباراً في فَضائِلِ أميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام وفَضلِكُم أهلَ البَيتِ وهِيَ مِن رِوايَةِ مُخالِفيكُم ولا نَعرِفُ مِثلَها عَنكُم أفَنَدينُ بِها؟ فَقالَ : يَابنَ أبي مَحمودٍ لَقَد أخبَرَني أبي عَن أبيهِ عن جَدِّهِ عليهم السلام أنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله قالَ : مَن أصغى إلى ناطِقٍ فَقَد عَبَدَهُ فَإِن كانَ النّاطِقُ عَنِ اللّهِ عز و جل فَقَد عَبَدَ اللّهَ وإن كانَ النّاطِقُ عَن إبليسَ فَقَد عَبَدَ إبليسَ .
ثُمَّ قالَ الرِّضا عليه السلام : يَابنَ أبي مَحمودٍ إنّ مُخالِفينا وَضَعوا أخباراً في فَضائِلِنا وجَعَلوها عَلى أقسامٍ ثَلاثَةٍ أحَدُهَا الغُلُوُّ وثانيهَا التَّقصيرُ في أمرِنا وثالِثُهَا التَّصريحُ بِمَثالِبِ أعدائِنا فَإِذا سَمِعَ النّاسُ الغُلُوَّ فينا كَفَّروا شيعَتَنا ونَسَبوهُم إلَى القَولِ بِرُبوبِيَّتِنا وإذا سَمِعُوا التَّقصيرَ اعتَقَدوهُ فينا وإذا سَمِعوا مَثالِبَ أعدائِنا بِأَسمائِهِم ثَلَبونا بِأَسمائِنا وقَد قالَ اللّهُ عز و جل : «وَلَا تَسُبُّواْ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّواْ اللَّهَ عَدْوَا بِغَيْرِ عِلْمٍ» . ^۴
يَابنَ أبي مَحمودٍ إذا أخَذَ النّاسُ يَميناً وشِمالاً فَالزَم طريقَتَنا فَإِنَّهُ مَن لَزِمَنا لَزِمناهُ ومَن فارَقَنا فارَقناه إنَّ أدنى ما يُخرِجُ الرَّجُلَ مِنَ الإِيمانِ أن يَقولَ لِلحَصاةِ : هذِهِ نَواةٌ ثُمَّ يَدينَ بِذلِكَ ويَبرَأَ مِمَّن خالَفَهُ .
يَابنَ أبي مَحمودٍ احفَظ ما حَدَّثتُكَ بِهِ فَقَد جَمَعتُ لَكَ فيهِ خَيرَ الدُّنيا وَالآخِرَةِ . ^۵

فصل چهارم : آفت هاى ايمان

۴ / ۱ . ستم

قرآن

«ما مى دانيم كه آنچه آنها مى گويند ، تو را اندوهناك مى سازد . آنان تو را تكذيب نمى كنند ؛ بلكه اين ستمكاران ، آيات خدا را انكار مى كنند» .

حديث

۲۳۹.امام على عليه السلام :ابو جهل به پيامبر صلى الله عليه و آله گفت : ما تو را دروغزن نمى شماريم ؛ بلكه آنچه را آورده اى ، دروغ مى دانيم .
پس خداوند ، اين آيه را فرو فرستاد : «آنان تو را دروغزن نمى شمارند ؛ بلكه اين ستمكاران ، آيات خدا را انكار مى كنند» .

۴ / ۲ . شرك

۲۴۰.صحيح البخارىـ به نقل از عبد اللّه ـ: چون آيه «آنان كه ايمان آوردند و ايمان خويش را به ستم نياميختند ...» نازل شد ، اين مطلب ، بر مسلمانان سخت آمد و گفتند : اى پيامبر خدا ! كدام يك از ماست كه به خويش ستم نكند (گناهى نكند) ؟!
پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : «مقصود ، اين نيست . مراد از اين [ستم] ، شرك است . مگر نشنيده ايد آنچه را كه لقمان در مقام پند ، به پسرش گفت : «اى پسرك من ! براى خدا شريكى مگير ؛ [چرا كه ]شرك ، ستمى بزرگ است» ؟» .

۴ / ۳ . غلو

۲۴۱.عيون أخبار الرضا عليه السلامـ به نقل از ابراهيم بن ابى محمود ـ: به امام رضا عليه السلام گفتم : اى فرزند پيامبر خدا ! ما درباره فضايل امير مؤمنان و فضايل شما اهل بيت ، اخبارى در دست داريم كه راويانِ آنها ، مخالفان شما هستند و چنان اخبارى را از شما سراغ نداريم . آيا آنها را بپذيريم؟
امام رضا عليه السلام فرمود : «اى پسر ابو محمود ! پدرم از پدرش از جدّش به من خبر داد كه پيامبر خدا فرمود : هر كس به گوينده اى گوش دهد ، او را عبادت كرده است . بنا بر اين ، اگر گوينده ، از خدا بگويد ، در واقع ، خدا را عبادت كرده است و اگر از ابليس بگويد ، ابليس را عبادت كرده است » .
امام رضا عليه السلام سپس فرمود : «اى پسر ابو محمود ! مخالفان ما ، درباره فضايل ما اخبارى را جعل كرده اند كه بر سه دسته اند : يك دسته از آنها غلوّآميزند ؛ دسته دوم ، كوتاهى در حقّ ماست ؛ و دسته سوم ، تصريح به معايب دشمنان ماست . هر گاه مردم ، اخبار غلوّآميز را درباره ما بشنوند ، شيعيان ما را تكفير مى كنند و آنان را معتقد به ربوبيّت ما مى خوانند . هر گاه اخبار تقصيرآميز در حقّ ما را بشنوند ، به آنها معتقد مى شوند . هر گاه اخبارى را بشنوند كه در آنها از دشمنان ما به نام آنان بد گفته شده است ، از ما صراحتا بد مى گويند ؛ حال آن كه خداوند فرموده است : «آنان را كه [مشركان ]به جاى خدا مى خوانند ، دشنام مدهيد كه آنان نيز خدا را ، به ستم و از روى نادانى ، دشنام خواهند داد» .
اى پسر ابو محمود ! وقتى مردم به راست و چپ مى روند ، تو از راه ما جدا مشو ؛ زيرا هر كس با ما همراه باشد ، ما با او همراه هستيم و هر كه از ما جدا شود ، ما نيز از او جدا مى شويم . كمترين چيزى كه انسان را از ايمان بيرون مى برَد ، اين است كه به ريگى بگويد : اين يك هسته است ، و سپس به آن معتقد شود و از كسى كه با او مخالفت ورزيد ، تبرّى جويد .
اى پسر ابو محمود ! آنچه را برايت گفتم ، حفظ كن ؛ زيرا خير دنيا و آخرت را در آن ، براى تو گردآورى كردم» .

الحديث

۲۳۶.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :قَسَّمَ اللّهُ العَقلَ ثَلاثَةَ أجزاءٍ ، فَمَن كُنَّ فيهِ كَمُلَ عَقلُهُ ، ومَن لَم يَكُنَّ [فيهِ] فَلا عَقلَ لَهُ : حُسنُ المَعرِفَةِ بِاللّهِ ، وحُسنُ الطّاعَةِ للّهِِ ، وحُسنُ الصَّبرِ عَلى أمرِ اللّهِ . ^۱

۳ / ۲ . العِلمُ

الكتاب

«شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَا إِلَـهَ إِلَا هُوَ وَالْمَلَئِكَةُ وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ قَائِمَا بِالْقِسْطِ لَا إِلَـهَ إِلَا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ» ^۲

الحديث

۲۳۷.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :العِلمُ حَياةُ الإِسلامِ وعِمادُ الإِيمانِ . ^۳

۳ / ۳ . الوَحيُ

«وَ مَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ إِلَا نُوحِى إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَـهَ إِلَا أَنَا فَاعْبُدُونِ » . ^۴

۳ / ۴ . التَّوفيقُ

الكتاب

«وَ الَّذِينَ جَـهَدُواْ فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ» . ^۵

الحديث

۲۳۸.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :ـ جَلَّ جَلالُهُ ـقالَ اللّهُ : عِبادي ، كُلُّكُم ضالٌّ إِلّا مَن هَدَيتُهُ ، وكُلُّكُم فَقيرٌ إِلّا مَن أغنَيتُهُ ، وكُلُّكُم مُذنِبٌ إلّا مَن عَصَمتُهُ . ^۶

حديث

۲۳۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند ، خِرَد را سه بخش كرده است كه در هر كس اين سه بخش باشد ، خِردش كامل است و در هر كس نباشد ، از خِرد بى بهره است : نيكو شناختن خدا ، نيكو فرمان بردن از خدا ، و نيكو شكيبايى كردن در كار خدا .

۳ / ۲ . دانش

قرآن

«خدا كه همواره به عدل، قيام دارد، گواهى مى دهد كه جز او هيچ معبودى نيست ، و فرشتگانِ [ او ] و دانشوران [ نيز چنين گواهى مى دهند ] . جز او، كه توانا و فرزانه است، هيچ معبودى نيست» .

حديث

۲۳۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :دانش ، جان اسلام و ستونِ ايمان است .

۳ / ۳ . وحى

«و پيش از تو هيچ پيامبرى نفرستاديم ، مگر اين كه به او وحى كرديم كه: «خدايى جز من نيست . پس مرا بپرستيد»» .

۳ / ۴ . توفيق

قرآن

«و كسانى را كه در راه ما مجاهدت كنند ، قطعا به راه هاى خويش هدايتشان مى كنيم ؛ و در حقيقت ، خدا با نيكوكاران است» .

حديث

۲۳۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :ـ كه شكوهش پُر عظمت است ـخداوند فرمود : «بندگان من! همه شما گم راهيد ، مگر كسى كه من راه نمايى اش كنم . همه شما نيازمنديد ، مگر كسى كه من بى نيازش كنم . همه شما گنهكاريد ، مگر كسى كه من مصونش دارم» .