سخنى در فضيلت نوافل ماه رمضان و تشويق به آنها

شيخ مفيد رحمه الله مى گويد :
بدان كه خداوند بزرگ ، ماه رمضان را بر ماه هاى ديگر برترى داد؛ چون مصلحت آن را براى بندگانش مى دانست. پس حكم روزه را در قرآن بيان كرد و روزه ماه رمضان را الزامى ساخت و بر مواظبت از واجبات در ماه رمضان تأكيد كرد و به كارهاى خير در اين ماه ، فرا خواند و مرتبه آن را بزرگ داشت و شرافتش بخشيد و شأن آن را والا ساخت و بنيانش را استوار نمود و خبر داد كه: قرآن عظيم را در اين ماه ، نازل كرده و در اين ماه ، شبى است كه بهتر از هزار ماه براى جهانيان است.
از جمله آنچه خداوند به آن فرا خوانده و تشويق نموده ، هزار ركعت نماز است كه بنده ، آنها را به قصد تقرّب به خدا انجام مى دهد و افزون بر اين ، جبرانِ كاستى هايى است كه در نمازهاى واجب پيش مى آيد. پس آنها را درك كن ـ خداوند ، هدايتت كند ـ و دانشِ آنها را به دست آور و تصميم بگير كه آنها را انجام دهى تا از مخلصان باشى. ^۱
و نيز در جايى ديگر مى گويد :
و بدان كه اين هزار ركعت ، غير از نافله هايى است كه در ساير ماه ها به صورت نوافل شبانه روزى به جا مى آورى ؛ چرا كه اين هزار ركعت ، به خاطر عظمت احترام ماه رمضان ، افزون بر آنهاست. نه آنها را به خاطر اين هزار ركعت ، وا گذار و نه اين هزار ركعت را به خاطر آنها ترك كن. هر دو را به جا بياور و از خداوند ، يارى و توفيق بر انجام دادن آنها بطلب.
روايت است كه امام صادق عليه السلام چون از شرح اين نماز براى مفضّل بن عمر جُعْفى فراغت يافت ، فرمود: «اى مفضّل! اين ، فضل خداست كه به هر كس بخواهد ، مى دهد و خداوند ، صاحب فضل بزرگ است» . ^۲

۸ / ۳ . الِاجتِهادُ فِي العِبادَةِ

۲۶۳۸.السنن الكبرى عن عائشة :كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَجتَهِدُ فِي العَشرِ الأَواخِرِ مِن رَمَضانَ ما لا يَجتَهِدُ في غَيرِها . ^۱

۲۶۳۹.الإمام عليّ عليه السلام :إنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله كانَ يوقِظُ أهلَهُ فِي العَشرِ الأَواخِرِ مِن رَمَضانَ . ^۲

۲۶۴۰.الإمام الصادق عليه السلام :كانَ رَسولُ اللّهِ إذا دَخَلَ العَشرُ الأَواخِرُ شَدَّ المِئزَرَ ، وَاجتَنَبَ النِّساءَ ، وأحيَا اللَّيلَ ، وتَفَرَّغَ لِلعِبادَةِ . ^۳

الفصل التاسع : نوافل شهر رمضان

۲۶۴۱.الإمام الصادق عليه السلام :مِمّا كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَصنَعُ في شَهرِ رَمَضانَ ، كانَ يَتَنَفَّلُ في كُلِّ لَيلَةٍ ، ويَزيدُ عَلى صَلاتِهِ الَّتي كانَ يُصَلّيها قَبلَ ذلِكَ ـ مُنذُ أوَّلِ لَيلَةٍ إلى تَمامِ عِشرينَ لَيلَةً ـ في كُلِّ لَيلَةٍ عِشرينَ رَكعَةً ؛ ثَمانِيَ رَكَعاتٍ مِنها بَعدَ المَغرِبِ وَاثنَتَي عَشرَةَ بَعدَ العِشاءِ الآخِرَةِ ، ويُصَلِّي فِي العَشرِ الأَواخِرِ في كُلِّ لَيلَةٍ ثَلاثينَ رَكعَةً ؛ اِثنَتَي عَشرَةَ مِنها بَعدَ المَغرِبِ وثَمانِيَ عَشرَةَ بَعدَ العِشاءِ الآخِرَةِ ، ويَدعو ويَجتَهِدُ اجتِهاداً شَديداً ، وكانَ يُصَلِّي في لَيلَةِ إحدى وعِشرينَ مِئَةَ رَكعَةٍ ، ويُصَلّي في لَيلَةِ ثَلاثٍ وعِشرينَ مِئَةَ رَكعَةٍ ، ويَجتَهِدُ فيهِما . ^۴

۸ / ۳ . تلاش بيشتر براى عبادت

۲۶۳۸.السنن الكبرىـ به نقل از عايشه ـ: پيامبر خدا ، تلاشى را كه [ براى عبادت ]در دهه آخر رمضان داشت ، در غيرِ آن نداشت.

۲۶۳۹.امام على عليه السلام :پيامبر صلى الله عليه و آله خانواده خود را براى دهه آخر [ ماه] رمضان ، بيدار مى كرد.

۲۶۴۰.امام صادق عليه السلام :چون دهه آخر [رمضان] فرا مى رسيد ، پيامبر خدا ، كمر [به عبادت ]مى بست و از [هم بستر شدن با] زنان ، كناره مى گرفت و شب را اِحيا مى داشت و تنها به عبادت مى پرداخت.

فصل نهم : نوافل ماه رمضان

۲۶۴۱.امام صادق عليه السلام :از جمله كارهايى كه پيامبر خدا در ماه رمضانْ انجام مى داد ، اين بود كه هر شب ، نافله مى خواند و بر نمازهايى كه پيش تر ، از شب اوّل تا پايان بيست شب مى خواند ، هر شب ، بيست ركعت مى افزود: هشت ركعت پس از مغرب و دوازده ركعت پس از عشا.
و در دهه آخر ، در هر شب ، سى ركعت [نماز ]مى خواند: دوازده ركعت پس از مغرب و هجده ركعت پس از عشا، و دعا مى كرد و بسيار در عبادت مى كوشيد ، و در شبِ بيست و يكم ، صد ركعت نماز مى خواند ، و در شبِ بيست و سوم نيز صد ركعت ؛ و در اين دو شب ، كوشا بود .