سخنى درباره به بند كشيده شدن شيطان ها در ماه رمضان

در چند حديث پيشين ، به اين نكته اشاره شده بود كه در ماه رمضان ، شياطين به بند كشيده مى شوند . در اين زمينه پرسش هاى زير قابل طرح است :
شيطان كيست؟ در نظام حكيمانه خلقت ، چرا به شيطان ، اجازه داده شده كه انسان را گم راه سازد؟ مرز تسلّط شيطان بر انسان تا كجاست؟ چرا خداوند ، در ماه رمضان ، شياطين را به بند مى كشد و از تأثير گم راهگرانه آنان جلوگيرى مى كند؛ ولى در ماه هاى ديگر ، آنان را آزاد مى گذارد؟ و سرانجام ، اگر اين گونه احاديثْ درست اند ، چگونه شمارى از روزه داران ، در اين ماه ، مرتكب گناه مى شوند؟
پاسخ تفصيلى و كافى به اين پرسش ها ، مجالى ديگر مى طلبد ؛ امّا آنچه به طور اجمال مى توان گفت ، اين است كه : در ديدگاه اسلامى ، شياطين ، موجوداتى نامرئى از جنس جن اند كه از شعور ، آگاهى ، آزادى و قدرتِ انتخاب برخوردارند ؛ ليكن با سوء استفاده از آزادى خود ، با زيبا جلوه دادن زشتى ها و تحريك هوس هاى نامشروع انسان ، به گم راه ساختن و فريب دادن او مى پردازند .
حكمت نقش اغواگرانه اى كه شياطين در نظام آفرينش بازى مى كنند ، شكوفايى استعدادهاى پنهانى انسان ، تربيت شدن در حدّ انسان كامل ، و مقاوم شدن او در برابر مشكلات در سايه مقاومت در برابر اين لغزشگاه ها و فريب هاست . اين ، در حالى است كه مرز سلطه شياطين بر انسان ، از حدّ تحريك و وسوسه فراتر نمى رود . از اين رو ، آنان ، انسان را به زشتى ها دعوت مى كنند؛ ليكن نمى توانند او را به ارتكاب زشتى ها وا دارند .

علّت به بند كشيده شدن شياطين در ماه رمضان

بررسى احاديث دينى در موضوع به بند كشيده شدن شياطين و جلوگيرى از اِغواگرى آنها در ماه رمضان ، دو علّت را نشان مى دهد ، با اين توضيح كه علّت دوم در طولِ علّت اوّل است :

علّت اوّل: طبيعت پيشگيرانه روزه

روزه به طور طبيعى ، زمينه اى را كه شيطان بر اساس آن ، انسان را به گم راهى مى كشانَد ، از بين مى برد . به تعبير دقيق تر ، زنجيرى كه در ماه رمضان ، شيطان را به بند مى كشد، چيزى جز خودِ روزه نيست. از اين رو، در حديث پيامبر خدا آمده است:

۲۵۴۵.عنه صلى الله عليه و آله :إنَّ للّهِِ عز و جل عِندَ كُلِّ فَطرَةٍ ^۱ عُتَقاءَ مِنَ النّارِ . ^۲

ج ـ تَصفيدُ الشَّياطين

۲۵۴۶.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إذا دَخَلَ شَهرُ رَمَضانَ فُتِّحَت أبوابُ الرَّحمَةِ ، وغُلِّقَت أبوابُ جَهَنَّمَ ، وسُلسِلَتِ الشَّياطينُ . ^۳

۲۵۴۷.عنه صلى الله عليه و آلهـ مِن خُطبَتِهِ في آخِرِ جُمُعَةٍ مِن شَعبانَ ـ: يا مَعشَرَ النّاسِ ، إذا طَلَعَ هِلالُ شَهرِ رَمَضانَ غُلَّت مَرَدَةُ الشَّياطينِ ، وفُتِّحَت أبوابُ السَّماءِ وأبوابُ الجِنانِ وأبوابُ الرَّحمَةِ ، وغُلِّقَت أبوابُ النّارِ . ^۴

۲۵۴۸.عنه صلى الله عليه و آله :إذا كانَ أوَّلُ لَيلَةٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ نادَى الجَليلُ ـ تَبارَكَ وتَعالى ـ : « ... يا جَبرَئيلُ ... ، انزِل عَلَى الأَرضِ فَغُلَّ فيها مَرَدَةَ الشَّياطينِ حَتّى لايُفسِدوا عَلى عِبادي صَومَهُم» . ^۵

۲۵۴۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خدا را به هنگام هر نوبت افطار ، آزادشدگانى از آتش است .

ج ـ به بند كشيده شدن شيطان ها

۲۵۴۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :چون ماه رمضان وارد شود ، درهاى رحمت ، گشوده ، و درهاى دوزخ ، بسته مى شوند و شياطين به بند كشيده مى شوند .

۲۵۴۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ در سخنرانى خويش در آخرين جمعه ماه شعبان ـ: اى گروه مردم! هر گاه هِلال ماه رمضان برآيد ، شياطينِ سركش به بند كشيده مى شوند ، درهاى آسمان و درهاى بهشت و درهاى رحمت ، گشوده و درهاى آتش ، بسته مى شوند .

۲۵۴۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :چون شب اوّلِ ماه رمضان شود ، خداى باعظمت ـ تبارك و تعالى ـ ندا مى دهد : «... اى جبرئيل! ... به زمين ، فرود آى و شياطين سركش را به بند كش تا روزه بندگانم را بر آنان تباه نسازند» .