۹ / ۳ . الاِستِعجالُ

۲۳۸۰.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :يُستَجابُ لِأَحَدِكُم ما لَم يَعجَل ؛ يَقولُ : دَعَوتُ فَلَم يُستَجَب لي . ^۱

۲۳۸۱.سنن الترمذي عن أبي هريرة عن رسول اللّه صلى الله عليه و آله :ما مِن عَبدٍ يَرفَعُ يَدَيهِ حَتّى يَبدُوَ إبطُهُ ، يَسأَلُ اللّهَ مَسأَلَةً ، إلّا آتاها إيّاهُ ما لَم يَعجَل .
قالوا : يا رَسولَ اللّهِ ، وكَيفَ عَجَلَتُهُ ؟
قالَ : يَقولُ : قَد سَأَلتُ وسَأَلتُ ولَم اُعطَ شَيئا . ^۲

۹ / ۴ . اِستِكثارُ المَطلوبِ

۲۳۸۲.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّ اللّهَ يَقولُ : . . . ولَو أنَّ قُلوبَ عِبادِي اجتَمَعَت عَلى قَلبِ أسعَدِ عَبدٍ لي ، ما زادَ ذلِكَ [ في سُلطاني جَناحَ بَعوضَةٍ ، ولَو أنّي أعطَيتُ كُلَّ عَبدٍ ما سَأَلَني ما كانَ ذلِكَ ] ^۳ إلّا مِثلَ إبرَةٍ جاءَ بِها عَبدٌ مِن عِبادي فَغَمَسَها فِي بَحرٍ ، وذلِكَ أنَّ عَطائي كَلامٌ ، وعِدَتي كَلامٌ ، وإنَّما أقولُ لِلشَّيءِ : كُن فَيَكونُ . ^۴

۲۳۸۳.عنه صلى الله عليه و آله :أوحَى اللّهُ إلى بَعضِ أنبِيائِهِ : . . . لَو أنَّ أهلَ سَبَعِ سَماواتٍ وأرَضينَ سَأَلوني جَميعا فَأَعطَيتُ كُلَّ واحِدٍ مِنهُم مَسأَلَتَهُ ، ما نَقَصَ ذلِكَ مِن مُلكي مِثلَ جَناحِ بَعوضَةٍ ، وكَيفَ يَنقُصُ مُلكٌ أنَا قَيِّمُهُ ؟! ^۵

۹ / ۳ . شتاب كردن

۲۳۸۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :دعاى هر يك از شما ، مادام كه عجله نكند و نگويد : «دعا كردم ؛ ولى مستجاب نشد» ، به اجابت مى رسد.

۲۳۸۱.سنن الترمذىـ به نقل از ابو هريره ـ: پيامبر خدا فرمود : «هيچ بنده اى نيست كه دو دستش را به دعا بلند كند ، چندان كه زير بغلش پيدا شود و از خدا درخواستى كند ، مگر آن كه خداوند ، خواسته اش را به او مى دهد ، به شرط آن كه شتاب نكند».
گفتند : اى پيامبر خدا ! شتاب كردنش چگونه است؟
فرمود : «بگويد : بارها خواستم؛ ولى چيزى به من داده نشد!».

۹ / ۴ . خواسته هاى فراوان داشتن

۲۳۸۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند مى فرمايد : « ... اگر دل هاى بندگانم ، همه در دلِ خوش بخت ترين بنده ام جمع شوند (همه خلايق در توحيد و تقوا يك دل شوند)، به اندازه بال پشه اى هم بر سلطنت من نمى افزايد و اگر به هر بنده اى آنچه بخواهد ، عطا كنم، اين نباشد، مگر به مانندِ سوزنى كه بنده اى از بندگانم بردارد و در دريايى فرو بَرَد ؛ زيرا دِهِش من ، به گفتارى است و وعده ام به گفتارى . به شى ء مى گويم : «باش!» ، پس هست مى شود».

۲۳۸۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند به يكى از پيامبرانش وحى فرمود : « ... اگر اهل هفت آسمان و زمين ، همگى از من درخواست كنند و خواسته يكايك آنان را برآورم ، اين ، به اندازه بال پشه اى از مُلك من نمى كاهد . چگونه مُلكى كه من مُلكدار آنم ، كاهش يابد؟!».

توضيحى درباره از حدْ گذشتن در دعا

يكى از كارهايى كه انجام دادن آن ، براى نيايشگر، شايسته نيست، «اعتداء» (يعنى تجاوز از حد) در دعاست . قرآن ، تصريح مى كند كه :
«ادْعُواْ رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ . ^۱ پروردگارتان را با زارى و در حال پنهانى بخوانيد، [چرا] كه او از حدْگذرندگان را دوست ندارد» .
اين آيه به مؤمنان توصيه مى كند كه پروردگار خود را بخوانند و خواسته هاى خود را از او بخواهند؛ اما در دعا و خواستن از خداوند متعال، از حد ، تجاوز نكنند . در اين جا، اين پرسشْ مطرح مى شود كه حدّ دعا چيست كه تجاوز از آن، نكوهيده است و متجاوز از آن، محبوب خدا نيست ؟
اكتفا به خواسته هاى منطقى و مشروع و رعايت ادب در بيان آنها در محضر خداوند متعال ، حدّ دعاست . از اين رو، طرح خواسته هاى نامعقول يا نامشروع و بى ادبى در گفتار و هر عملى كه از نيايشگر نكوهيده است ، تجاوز از حدّ دعا شمرده مى شود .
بنا بر اين، كسى كه گستاخانه در محضر خداوند متعال، با فريادْ چيزى را مى خواهد ، يا كسى را نفرين مى كند كه مستحقّ نفرين نيست يا بيش از استحقاقْ نفرين مى كند ، يا انجام شدن كارى نامشروع (مانند قطع رحم) را از خدا مى خواهد، يا درخواستى غيرمنطقى دارد ـ مانند اين كه از خدا ، نابودىِ خود و يا نيستىِ آسمان و زمين را مى طلبد ـ ، در واقع، از حدود دعا تجاوز كرده است .
با اين حال، بايد توجّه داشت كه تجاوز از حدّ دعا، به معناى نفى بلندْ همّتى در دعا و داشتن خواست هاى بزرگ و معقول نيست . بلندْ همّتى در دعا، نه تنها نكوهيده نيست ، بلكه ممدوح نيز هست.