تحليلى درباره بلند كردن دست به سوى آسمان در هنگام دعا

يكى از آداب دعا ، بلند كردن دست ها به سوى آسمان است . سيره پيامبر خدا چنين بود كه گاه به هنگام دعا ، دست هاى خود را آن قدر بلند مى كرد كه سپيدى زير بغل ايشان ديده مى شد ^۱ و مانند بيچاره اى كه با بلند كردن و حركت دادن دست ، از كسى چيزى مى خواهد ، درخواست خود را با خداوند متعال در ميان مى گذاشت .
در اين جا ، اين سؤال پيش مى آيد كه با توجّه به اين كه خداوند متعالْ همه جا هست ، چرا نيايشگر بايد به هنگام دعا ، دست خود را به سوى آسمان ، بالا ببرد ؟
برخى تصوّر كرده اند كه بلند كردن دست به سوى آسمان ، نشانه اعتقاد به تجسيم و مكان داشتن حضرت حق است ، در صورتى كه جسم و مكان ، از اوصاف سلبيه خداوند متعال است . او جسم نيست و در همه جا هست . بنا بر اين ، در دعا ، تفاوتى ميان بلند كردن دست يا بلند نكردن آن ، وجود ندارد . اينان ، بدين سان ، منكر ادب بودنِ اين رفتار شده اند . در حالى كه بايد بدانيم :
۱ . بلند كردن دست به هنگام دعا ، خود ، نوعى عبادت است كه خداوند متعال ، مردم را مكلّف به آن نموده است ، چنان كه توجّه كردن در نماز به سوى كعبه ، ركوع و سجود و امثال اينها عبادت است .
۲ . بلند كردن دست به هنگام دعا ، سنّت نبوى است و پيامبر خدا از پيروان خود ، خواسته است كه چنين عمل كنند .
۳ . حكمت بلند كردن دست به سوى آسمان در هنگام دعا ، اين است كه آسمان ، جايگاه انواع روزى هايى است كه مورد نياز و درخواست انسان اند . بدين جهت ، خداوند به اولياى خود دستور داده كه هنگام دعا ، دست هاى خود را به سوى آسمان و عرش الهى دراز كنند .
۴ . علّامه سيّد محمّدحسين طباطبايى در پاسخ اين سؤال ، اشاره مى كند كه حقيقت همه عبادات بدنى (از جمله دعا) ، تنزيل و تمثيل معانى و مفاهيم و حقايق متعالى در قالب جسمانى است و بلند كردن دست در دعا هم

۷ / ۵ . رَفعُ اليَدَينِ

۲۳۵۸.رسول اللّه صلى الله عليه و آلهـ لِعَلِيٍّ عليه السلام ـ: عَلَيكَ بِرَفعِ يَدَيكَ إلى رَبِّكَ ، وكَثرَةِ تَقَلُّبِها . ^۱

۲۳۵۹.الإمام الحسين عليه السلام :كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَرفَعُ يَدَيهِ إذَا ابتَهَلَ ودَعا ، كَما يَستَطعِمُ المِسكينُ . ^۲

۲۳۶۰.كنزالعمّال عن البَراء بن عازب :كانَ [ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله ] إذا أصابَتهُ شِدَّةٌ فَدَعا ، رَفَعَ يَدَيهِ حَتّى يُرى بَياضُ إبطَيهِ . ^۳

۷ / ۵ . بلند كردن دست ها

۲۳۵۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ به على عليه السلام ـ: بر تو باد بلند كردن دست هايت به سوى پروردگارت ، و بسيار پشت و رو كردن آنها.

۲۳۵۹.امام حسين عليه السلام :پيامبر خدا ، هر گاه درخواست و دعايى مى كرد ، دستانش را همچون مستمندى كه غذا مى طلبد ، دراز مى كرد.

۲۳۶۰.كنز العمّالـ به نقل از بَراء بن عازب ـ: پيامبر صلى الله عليه و آله هر گاه مشكلى برايش پيش مى آمد و دعا مى كرد ، دستانش را بالا مى برد ، چنان كه سپيدىِ زير بغل هايش ديده مى شد.