۷ / ۳ . الإِسرارُ

الكتاب

« ادْعُواْ رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ » . ^۱

« ذِكْرُ رَحْمَتِ رَبِّكَ عَبْدَهُ زَكَرِيَّآ * إِذْ نَادَى رَبَّهُ نِدَآءً خَفِيًّا » . ^۲

الحديث

۲۳۵۴.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :خَيرُ الدُّعاءِ الخَفِيُّ ، قالَ تَعالى : «ادْعُواْ رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً» . ^۳

۲۳۵۵.عنه صلى الله عليه و آله :دُعاءُ السِّرِّ يَزيدُ عَلَى الجَهرِ سَبعينَ ضِعفا ، وأثنَى اللّهُ سُبحانَهُ عَلى زَكَرِيّا عليه السلام بِقَولِهِ : «إِذْنَادَى رَبَّهُ نِدَاءً خَفِيًّا» . ^۴

۷ / ۴ . خَفضُ الصَّوتِ

۲۳۵۶.رسول اللّه صلى الله عليه و آلهـ في قَولِهِ تَعالى : «وَ لَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِكَ وَ لَا تُخَافِتْ بِهَا» ^۵ ـ: ذلِكَ فِي الدُّعاءِ ، لا تَرفَع صَوتَكَ فِي الدُّعاءِ ، فَتَذكُرَ ذُنوبَكَ ، فَيُسمَعَ مِنكَ ، فَتُعَيَّرَ بِها . ^۶

۲۳۵۷.إرشاد القلوب :سَمِعَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله أقواما يُجاهِرونَ بِالدُّعاءِ ، فَقالَ : لا تَرفَعوا بِأَصواتِكُم ؛ فَإِنَّ رَبَّكُم لَيسَ بِأَصَمَّ . ^۷

۷ / ۳ . نهان داشتن

قرآن

«پروردگار خود را به زارى و نهانى بخوانيد كه او از حد گذرندگان را دوست نمى دارد» .

«[ اين، ] يادى از رحمت پروردگار تو [ در باره ] بنده اش زكريّاست. آن گاه كه [ زكريّا ]پروردگارش را آهسته ندا كرد» .

حديث

۲۳۵۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :بهترين دعا ، دعاى نهانى است . خداوند متعال مى فرمايد : «پروردگارتان را به زارى و نهانى بخوانيد» .

۲۳۵۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :دعاى نهانى ، هفتاد برابر دعاى آشكار ، ارزش دارد . خداوند متعال ، زكريا عليه السلام را چنين ستوده است : «آن گاه كه پروردگارش را نهانى ندا داد» .

۷ / ۴ . آهستگى صدا

۲۳۵۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ درباره اين سخن خداوند متعال كه : «و نمازت را با صداى بلند و يا با صداى بسيار آهسته مخوان» ـ: اين ، در دعاست . در هنگام دعا كردن ، صدايت را بلند مكن كه چون گناهانت را ياد كنى ، ديگران بشنوند و بدانها سرزنشت كنند.

۲۳۵۷.إرشاد القلوب :پيامبر خدا شنيد كه عدّه اى با صداى بلند، دعا مى كنند . فرمود : «صداهايتان را بلند نكنيد . پروردگار شما كَر نيست».

الفصل السّابع : ما ينبغي حين الدّعاء

۷/۱.الاِستِكانَهُ وَالتَّضَرُّعُ وَالخُشوعُ وَالخُضوعُ

الكتاب

« فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَ وَهَبْنَا لَهُ يَحْيَى وَ أَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُ إِنَّهُمْ كَانُواْ يُسَـرِعُونَ فِى الْخَيْرَ تِ وَ يَدْعُونَنَا رَغَبًا وَ رَهَبًا وَ كَانُواْ لَنَا خَـشِعِينَ » . ^۱

الحديث

۲۳۵۰.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :رَفعُ الأَيدي مِنَ الاِستِكانَةِ الَّتي قالَ اللّهُ عز و جل : «فَمَا اسْتَكَانُواْ لِرَبِّهِمْ وَ مَايَتَضَرَّعُونَ» . ^۲

۲۳۵۱.عنه صلى الله عليه و آلهـ فِي الدُّعاءِ ـ: أسأَ لُكَ مَسأَلَةَ المُستَكينِ ، وأبتَهِلُ إلَيكَ ابتِهالَ المُذنِبِ الذَّليلِ ، وأدعوكَ دُعاءَ الخائِفِ الضَّريرِ ، مَن خَضَعَت لَكَ رَقَبَتُهُ ، وفاضَت لَكَ عَيناهُ ، وذَلَّ جَسَدُهُ ، ورَغِمَ أنفُهُ لَكَ . ^۳

۷ / ۲ . البُكاءُ أوِ التَّباكي

۲۳۵۲.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :البُكاءُ مِن خَشيَةِ اللّهِ مِفتاحُ الرَّحمَةِ ، وعَلامَةُ القَبولِ ، وبابُ الإِجابَةِ . ^۴

۲۳۵۳.عنه صلى الله عليه و آله :اِغتَنِمُوا الدُّعاءَ عِندَ الرِّقَّةِ ؛ فَإِنَّها رَحمَةٌ. ^۵

فصل هفتم : بايسته هاى هنگام دعا

۷ / ۱ . خاكسارى و خوارى و فروتنى و افتادگى

قرآن

«پس [ دعاى ] او (زكريّا) را اجابت كرديم، و يحيى را بدو بخشيديم و همسرش را براى او شايسته [ و آماده حمل ]كرديم؛ زيرا آنان در كارهاى نيك شتاب مى كردند و ما را از روى رغبت و بيم مى خواندند و در برابر ما فروتن بودند» .

حديث

۲۳۵۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :بلند كردن دست ها [به دعا]، از همان خاكسارى اى است كه خداوند عز و جل فرموده است : «ولى نسبت به پروردگارشان خاكسارى نكردند و به زارى درنيامدند» .

۲۳۵۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ در دعا ـ: خاكسارانه از تو مى خواهم و چونان گنهكارِ خوار ، به درگاهت التماس مى كنم و همچون نابيناى هراسان ـ كه در برابر تو گردن نهاده و چشمانش از اشك مى جوشد و فروتنى مى كند و در پيشگاهت خوار [و رام ]است ـ تو را مى خوانم .

۷ / ۲ . گريستن يا حالت گريه به خود گرفتن

۲۳۵۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :گريستن از ترس خدا ، كليدِ رحمت و نشانه پذيرش و دَرِ اجابت [ـِ دعا ]است.

۲۳۵۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :دعا كردن در هنگام رقّت قلب را غنيمت شماريد ؛ زيرا رقّت قلب ، رحمت است.