۱۳ / ۳ . مُجالَسَتُهُ

۲۰۹.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :الأَنبِياءُ قادَةٌ ، وَالفُقَهاءُ سادَةٌ ، ومُجالَسَتُهُم زِيادَةٌ. ^۱

۲۱۰.عنه صلى الله عليه و آله :قالَ لُقمانُ لِابنِهِ : يا بُنَيَّ ، صاحِبِ العُلَماءَ وَاقرُب مِنهُم ، وجالِسهُم وزُرهُم في بُيوتِهِم، فَلَعَلَّكَ تُشبِهُهُم فَتَكونَ مَعَهُم، وَاجلِس مَعَ صُلَحائِهِم، فَرُبَّما أصابَهُمُ اللّهُ بِرَحمَةٍ فَتَدخُلُ فيها وإن كُنتَ طالِحاً. ^۲

الفصل الرابع عشر : علماء السّوء

۱۴ / ۱ . تَحذيرُ العالِمِ بِلا عَمَلٍ

۲۱۱.رسول اللّه صلى الله عليه و آلهـ في وَصِيَّتِهِ لِعَبدِاللّهِ بنِ مَسعودٍ ـ: يَابنَ مَسعودٍ، مَن تَعَلَّمَ العِلمَ ولَم يَعمَل بِما فيهِ حَشَرَهُ اللّهُ يَومَ القِيامَةِ أعمى. ^۳

۲۱۲.عنه صلى الله عليه و آله :العالِمُ وَالعِلمُ وَالعَمَلُ فِي الجَنَّةِ ، فَإِذا لَم يَعمَلِ العالِمُ بِما يَعلَمُ كانَ العِلمُ وَالعَمَلُ فِي الجَنَّةِ وكانَ العالِمُ فِي النّارِ. ^۴

۱۴ / ۲ . العالِمُ بِلا عَمَلٍ جاهِلٌ

۲۱۳.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّ مِنَ العِلمِ جَهلًا. ^۵

۲۱۴.عنه صلى الله عليه و آلهـ في جَوابِهِ لِسَعدٍ حينَ قالَ : يا رَسولَ اللّهِ ، أتَيتُكَ مِن قَومٍ هُم وأنعامُهُم سَواءٌ ـ: يا سَعدُ ، ألا اُخبِرُكَ بِأَعجَبَ مِن ذلِكَ ؟ قَومٌ عَلِموا ما جَهِلَ هؤُلاءِ ثُمَّ جَهِلوا كَجَهلِهِم. ^۶

۱۳ / ۳ . همنشينى با عالِم

۲۰۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :پيامبران ، پيشوا هستند و فقيهان ، سَرورند و همنشينى با آنان ، مايه فزونى[ـِ دانش ]است .

۲۱۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :لقمان به پسرش گفت : «پسركم! با دانشمندان ، همدم و نزديك و همنشين باش و در خانه هايشان به ديدارشان برو ، شايد كه به آنها شبيه گردى و از آنان به شمار آيى ، و با صالحان آنها بنشين كه چه بسا خدا ايشان را به رحمتى بنوازد و در نتيجه ، تو نيز در آن داخل شوى ، هرچند بدكار باشى» .

فصل چهاردهم : عالمان بد

۱۴ / ۱ . هشدار به عالِم بى عمل

۲۱۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ در سفارش به عبد اللّه بن مسعود ـ: اى فرزند مسعود! هر كس دانش بياموزد و بدان عمل نكند ، خداوند در روز قيامت ، او را كور محشور مى گردانَد .

۲۱۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :دانشمند و دانش و عمل ، در بهشت اند . چون دانشمند به آنچه مى داند ، عمل نكند ، دانش و عمل به بهشت مى روند و دانشمند ، در دوزخ مى افتد .

۱۴ / ۲ . عالِم بى عمل ، نادان است

۲۱۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :برخى از دانش ها نادانى است .

۲۱۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ در پاسخ به سعد ، هنگامى كه گفت : اى پيامبر خدا! من از نزد قومى به سوى تو مى آيم كه آنان و چارپايانشان يكسان اند ـ: اى سعد! آيا تو را به شگفت تر از اين آگاه نكنم؟ قومى كه آنچه را اينان نمى دانند ، مى دانند ؛ ولى مانند ايشان ، نادانى مى كنند .

۱۲ / ۴ . طَلَبُ الرِّفعَةِ

۲۰۳.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :اِحذَرُوا الشَّهوَةَ الخَفِيَّةَ : العالِمُ يُحِبُّ أن يُجلَسَ إلَيهِ. ^۱

۱۲ / ۵ . الرِّياءُ

۲۰۴.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :مَن راءَى النّاسَ بِعِلمِهِ راءَى اللّهُ بِهِ يَومَ القِيامَةِ. ^۲

۲۰۵.عنه صلى الله عليه و آله :مَن سَمَّعَ النّاسَ بِعِلمِهِ سَمَّعَ اللّهُ بِهِ سامِعَ خَلقِهِ يَومَ القِيامَةِ وحَقَّرَهُ وصَغَّرَهُ. ^۳

الفصل الثالث عشر : حقوق العالم

۱۳ / ۱ . الإِكرام

۲۰۶.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :أكرِمُوا العُلَماءَ ووَقِّروهُم. ^۴

۲۰۷.عنه صلى الله عليه و آله :مَن أكرَمَ فَقيهاً مُسلِما لَقِيَ اللّهَ يَومَ القِيامَةِ وهُوَ عَنهُ راضٍ ، ومَن أهانَ فَقيهاً مُسلِماً لَقِيَ اللّهَ يَومَ القِيامَةِ وهُوَ عَلَيهِ غَضبانُ. ^۵

۱۳ / ۲ . التَّواضُعُ لَهُ

۲۰۸.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :تَواضَعوا لِلعالِمِ وَارفَعوهُ ، فَإِنَّ المَلائِكَةَ تَرفَعُ العالِمَ وتَخفِضُ أجنِحَتَها وتَستَغفِرُ لَهُ. ^۶

۱۲ / ۴ . برترى طلبى

۲۰۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :از شهوت پنهان بپرهيزيد . دانشمند ، دوست دارد كه كنارش بنشينند .

۱۲ / ۵ . خودنمايى

۲۰۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس دانش خود را به رُخ مردم بكشد ، خداوند ، او را در روز قيامت ، انگشت نما مى كند .

۲۰۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كه آوازه دانشش را به مردم برساند ، خداوند در روز قيامت ، آوازه[ى زشتى هايش ]را به خلقش مى رساند و خوار و كوچكش مى سازد .

فصل سيزدهم : حقوق عالِم

۱۳ / ۱ . احترام گذاشتن به عالِم

۲۰۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :دانشمندان را اكرام كنيد و آنان را گرامى بداريد .

۲۰۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس مسلمان دين شناسى را بزرگ بدارد ، خداوند را در روز قيامت ، در حالى ملاقات مى كند كه از او خشنود است . و هر كس فقيهى مسلمان را خوار كند ، خداوند را در روز قيامت ، در حالى ملاقات مى كند كه بر وى خشمناك است .

۱۳ / ۲ . تواضع در برابر عالِم

۲۰۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :در برابر دانشمند ، فروتنى كنيد و او را ارج بنهيد ؛ چرا كه فرشتگان ، دانشمند را بالا مى كشند و بال هاى خود را پايين مى آورند (فروتنى مى كنند) و برايش آمرزش مى طلبند .