۱۸۴.عنه صلى الله عليه و آلهـ مِن وَصِيَّتِهِ لعليٍّ عليه السلام ـ: يا عَلِيُّ، نَومُ العالِمِ أفضَلُ مِن عِبادَةِ العابِدِ. ^۱

۱۰ / ۶ . العُلَماءُ يَومَ القِيامَةِ

۱۸۵.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ جَمَعَ اللّهُ العُلَماءَ فَقالَ: إنّي لَم أستَودِع حِكمَتي قُلوبَكُم وأنَا اُريدُ أن اُعَذِّبَكُم، اُدخُلُوا الجَنَّةَ. ^۲

۱۸۶.عنه صلى الله عليه و آله :أشَدُّ مِن يُتْمِ اليَتيمِ الّذي انقَطَعَ عَن اُمِه وأبيهِ ، يُتْمُ يَتيمٍ انقَطَعَ عَن إمامِهِ ولا يَقدِرُ علَى الوُصولِ إلَيهِ ، ولايَدري كَيفَ حُكمُهُ فيما يُبتَلى بهِ مِن شَرائعِ دِينِهِ . ألَا فمَن كانَ مِن شِيعَتِنا عالِما بِعُلومِنا وهذا الجاهِلُ بِشَريعَتِنا المُنقَطِعُ عَن مُشاهَدَتِنا يَتيمٌ في حِجرِهِ ، ألَا فَمَن هَداهُ وأرشَدَهُ وعَلَّمَهُ شَريعَتَنا كانَ مَعَنا في الرَّفيقِ الأعلى . ^۳

الفصل الحادي عشر : ما ينبغي للعالم

۱۱ / ۱ . العَمَلُ

۱۸۷.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :تَعَلَّموا ما شِئتُم إن شِئتُم أن تَعلَموا ، فَلَن يَنفَعَكُمُ اللّهُ بِالعِلمِ حَتّى تَعمَلوا. ^۴

۱۸۸.عنه صلى الله عليه و آله :إنّي لا أخافُ عَلَيكُم فيما لا تَعلَمونَ ، ولكِنِ انظُروا كَيفَ تَعمَلونَ فيما تَعلَمونَ. ^۵

۱۸۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ در آنچه به على عليه السلام سفارش كرده است ـ: اى على! خواب دانشمند ، برتر از عبادت عابد است .

۱۰ / ۶ . عالمان در روز رستاخيز

۱۸۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هنگامى كه روز قيامت فرا رسد ، خداوند ، دانشمندان را گِرد مى آورد و مى گويد : «من ، حكمتم را در دل هاى شما به وديعه ننهادم تا شما را كيفر دهم . به بهشت وارد شويد» .

۱۸۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :سخت تر از يتيمىِ كسى كه پدرش را از دست داده، يتيمىِ كسى است كه از امام خود ، بريده شده و توان دستيابى به او را ندارد و حكم مسائل دينىِ مورد ابتلايش را نمى داند. بدانيد كه هر كس از شيعيان ما كه به علوم ما آگاه باشد، اين شخصى كه به شريعت ما آگاه نيست و به ما دسترس ندارد، [همچون ]يتيمى است در دامان او. بدانيد كه هر كس او را هدايت و ارشاد كند و شريعت و احكام ما را به او بياموزد، در جمع بهشتيان برين، با ما خواهد بود.

فصل يازدهم : آنچه براى عالِم ، شايسته است

۱۱ / ۱ . عمل

۱۸۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :اگر مى خواهيد بدانيد ، هر چه مى خواهيد بياموزيد ؛ ولى هرگز خداوند ، شما را از دانش بهره نمى دهد ، تا آن كه بدان عمل كنيد .

۱۸۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :من از آنچه نمى دانيد ، نمى ترسم ؛ ولى بنگريد كه در آنچه مى دانيد ، چگونه عمل مى كنيد .

۱۰ / ۳ . مِدادُهُم أفضَلُ مِن دِماءِ الشُّهَداءِ

۱۷۷.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :وُزِنَ حِبرُ العُلَماءِ بِدَمِ الشُّهَداءِ فَرَجَحَ عَلَيهِم. ^۱

۱۷۸.عنه صلى الله عليه و آله :إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ وُزِنَ مِدادُ العُلَماءِ بِدِماءِ الشُّهَداءِ ، فَيَرجَحُ مِدادُ العُلَماءِ عَلى دِماءِ الشُهَداءِ . ^۲

۱۰ / ۴ . مَوتُهُم ثُلمَةٌ فِي الدّينِ

۱۷۹.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :مَوتُ العالِمِ ثُلمَةٌ فِي الإِسلامِ، لا يَسُدُّهَا اختِلافُ اللَّيلِ وَالنَّهارِ. ^۳

۱۸۰.عنه صلى الله عليه و آله :مَوتُ العالِمِ مُصيبَةٌ لا تُجبَرُ ، وثُلمَةٌ لا تُسَدُّ ، وهُوَ نَجمٌ طَمَسَ ^۴ ، ومَوتُ قَبيلَةٍ أيسَرُ مِن مَوتِ عالِمٍ. ^۵

۱۰ / ۵ . فَضلُ العالِمِ عَلَى العابِدِ

۱۸۱.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :فَضلُ العالِمِ عَلَى العابِدِ كَفَضلِ القَمَرِ عَلى سائِرِ النُّجومِ لَيلَةَ البَدرِ. ^۶

۱۸۲.عنه صلى الله عليه و آله :إنَّ فَضلَ العالِمِ عَلَى العابِدِ كَفَضلِ الشَّمسِ عَلَى الكَواكِبِ ، وفَضلَ العابِدِ عَلى غَيرِ العابِدِ كَفَضلِ القَمَرِ عَلَى الكَواكِبِ. ^۷

۱۸۳.عنه صلى الله عليه و آله :بَينَ العالِمِ وَالعابِدِ مِئَةُ دَرَجَةٍ ، بَينَ كُلِّ دَرَجَتَينِ حُضرُ الجَوادِ المُضمَرِ سَبعينَ سَنَةً. ^۸

۱۰ / ۳ . برترى مُركّب آنان بر خون شهيدان

۱۷۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :مركّب [قلم] دانشمندان ، با خون شهيدان سنجيده شد . پس بر آن برترى يافت .

۱۷۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :چون روز قيامت شود ، مركّب [قلم ]دانشمندان با خون شهيدان سنجيده مى شود . پس مركّب [قلم ]دانشمندان بر خون شهيدان ، برترى مى يابد .

۱۰ / ۴ . مرگشان شكافى در دين است

۱۷۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :مرگ دانشمند ، شكافى در اسلام است كه آمد و رفت شب و روز ، آن را پُر نمى سازد .

۱۸۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :مرگ دانشمند ، مصيبتى جبران ناپذير و شكافى پُرنشدنى است و آن ، ستاره اى است كه ناپديد مى گردد . مرگ يك قبيله ، آسان تر از مرگ يك دانشمند است .

۱۰ / ۵ . برترىِ عالِم بر عابد

۱۸۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :برترى دانشمند بر عابد ، مانند برترى ماه شب چهارده بر ديگر ستارگان است .

۱۸۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :بى گمان ، برترى دانشمند بر عابد ، مانند برترى خورشيد بر ستارگان است و برترى عابد بر غير عابد ، مانند برترى ماه بر ستارگان است .

۱۸۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :ميان دانشمند و عابد ، صد درجه است كه ميان هر دو درجه ، هفتاد سال تاختن اسب راهوارِ ميانْ باريك است .