توضيحى درباره انواع غيبت

فقيه بزرگوار شيخ زين الدين عامِلى معروف به شهيد ثانى رحمه الله ^۱ در بيان اقسام غيبت مى گويد : چون دانستى كه مراد از غيبت، اين است كه درباره برادرت چيزى بگويى كه اگر به گوش او برسد، يا به خودش بگويى، يا به او گوشزد كنى، ناراحت مى شود، اينك بدان كه اين غيبت، شامل ذكر عيب و نقص جسمى، خانوادگى، اخلاقى، رفتارى، گفتارى، دينى و دنيايى او و حتّى معايب لباس و خانه اش مى شود.
ذكر معايب نژادى و خانوادگى، مانند اين كه بگويى : پدرش فاسق يا پليد يا خسيس يا پينه دوز يا بافنده است، و هر چيز ديگرى از اين دست كه خوشش نيايد.
ذكر معايب اخلاقى مانند اين كه بگويى : بداخلاق است، بخيل است، و امثال اينها.
معايب رفتارى كه به مسائل دينى مربوط مى شود، مثل اين كه بگويى : دزد است، دروغگوست، شرابخوار است، خيانتكار است، ستمگر و حق كُش است، به نماز اهمّيتى نمى دهد .
معايب رفتارى مربوط به مسائل دنيوى ، مانند اين كه بگويى : بى ادب است، مردم را تحقير مى كند، براى هيچ كس بر خود، حقّى قائل نيست ، پُرحرف است، پُرخور است، پُرخواب است، جاى نشستنش را در مجالس بلد نيست و امثال اينها.
و امّا عيبگويى از لباس او عبارت از اين است كه مثلاً بگويى : آستين هايش گشاد است، درازدامن است ، لباس هايش كثيف و چركين است و جز اينها.
بدان كه غيبت كردن به زبان منحصر نمى شود؛ بلكه غيبت زبانى از اين رو حرام شده كه سبب فهماندن عيب و نقص برادرت به ديگران و معرّفى كردن او به صفاتى است كه خوشش نمى آيد.
بنا بر اين، گوشه و كنايه زدن نيز مانند آشكارا گفتن است و با عمل اين كار را كردن، مانند گفتن و اشاره و ايما و چشم و ابرو جنباندن و كنايه زدن و حركات دست است و خلاصه، هر عمل و حركتى كه رساننده مقصود باشد، داخل در غيبت است و با غيبت زبانى فرقى نمى كند.
تقليد و اداى رفتار ديگران را در آوردن، مانند اين كه در راه رفتن اداى افراد لَنگ را درآورى، اين نيز غيبت و بلكه بدتر از غيبت است؛

۳۴ / ۳ . تفسيرُ الغِيبةِ

۲۰۸۲.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :الغِيبَةُ أن تَذكُرَ الرجُلَ بما فيهِ مِن خَلفِهِ . ^۱

۲۰۸۳.عنه صلى الله عليه و آله :مَن ذَكَرَ رجُلاً بما فيهِ فَقدِ اغتابَهُ . ^۲

۳۴ / ۴ . مَن يَجوزُ اغتِيابُهُ

الكتاب

« لَا يُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلَا مَن ظُـلِمَ وَكَانَ اللَّهُ سَمِيعًا عَلِيمًا » . ^۳

الحديث

۲۰۸۴.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :ثلاثةٌ ليسَ علَيهِم غِيبَةٌ : مَن جَهَرَ بِفِسقِهِ ، ومَن جارَ في حُكمِهِ ، ومَن خالَفَ قولُهُ فِعلَهُ . ^۴

۲۰۸۵.عنه صلى الله عليه و آله :ليسَ للفاسِقِ غِيبَةٌ . ^۵

۲۰۸۶.عنه صلى الله عليه و آله :ليسَ للفاجِرِ غِيبَةٌ . ^۶

۳۴ / ۳ . معناى غيبت

۲۰۸۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :غيبت، آن است كه آنچه [از عيب ]در كسى هست، پشت سرِ او بگويى.

۲۰۸۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس از كسى چيزى بگويد كه در او هست، غيبتش را كرده است.

۳۴ / ۴ . كسى كه غيبتش رَواست

قرآن

«خداوند، بانگ برداشتن به بدزبانى را دوست ندارد، مگر [ از ] كسى كه بر او ستم رفته باشد؛ و خدا شنواىِ داناست» .

حديث

۲۰۸۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :سه نفرند كه بدگويى از آنها غيبت نيست : كسى كه گناه خود را آشكارا انجام دهد؛ كسى كه در داورى (حكومت) بى عدالتى ورزد؛ و كسى كه گفتارش خلافِ كردارش باشد.

۲۰۸۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :فاسق، غيبت ندارد.

۲۰۸۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :فاجر، غيبت ندارد.