۸ / ۳ . فَضلُ المُعَلِّمِ

الكتاب

« رَبَّنَا وَ ابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِّنْهُمْ يَتْلُواْ عَلَيْهِمْ ءَايَـتِكَ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتَـبَ وَ الْحِكْمَةَ وَ يُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ » . ^۱

الحديث

۱۶۳.سنن ابن ماجة عن عبد اللّه بن عمرو :خَرَجَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله ذاتَ يَومٍ مِن بَعضِ حُجَرِهِ فَدَخَلَ المَسجِدَ فَإِذا هُوَ بِحَلقَتَينِ : إحداهُما يَقرَؤونَ القُرآنَ ويَدعونَ اللّهَ ، وَالاُخرى يَتَعَلَّمونَ ويُعَلِّمونَ . فَقالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله : كُلٌّ عَلى خَيرٍ هؤُلاءِ يَقرَؤونَ القُرآنَ ويَدعونَ اللّهَ ، فَإِن شاءَ أعطاهُم وإن شاءَ مَنَعَهُم ، وهؤُلاءِ يَتَعَلَّمونَ ويُعَلِّمونَ ، وإنَّما بُعِثتُ مُعَلِّماً . فَجَلَسَ مَعَهُم. ^۲

۱۶۴.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّ مُعَلِّمَ الخَيرِ يَستَغفِرُ لَهُ دَوابُّ الأَرضِ وحيتانُ البَحرِ وكُلُّ ذي روحٍ فِي الهَواءِ وجَميعُ أهلِ السَّماءِ وَالأَرضِ ، وإنَّ العالِمَ وَالمُتَعَلِّمَ فِي الأَجرِ سَواءٌ يَأتِيانِ يَومَ القِيامَةِ كَفَرَسَي رِهانٍ يَزدَحِمانِ. ^۳

۱۶۵.عنه صلى الله عليه و آله :إذا قالَ المُعَلِّمُ لِلصَّبِيِّ : قُل «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِيمِ» ، فَقالَ الصَّبِيُّ : «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِيمِ» ، كَتَبَ اللّهُ بَراءَةً لِلصَّبِيِّ وبَراءَةً لِأَبَوَيهِ وبَراءَةً لِلمُعَلِّمِ. ^۴

۸ / ۳ . ارزش آموزگار

قرآن

«پروردگارا! در ميان آنان، فرستاده اى از خودشان برانگيز تا آيات تو را بر آنان بخواند و كتاب و حكمت به آنان بياموزد و پاكيزه شان كند ، كه تو خود، شكست ناپذير حكيمى» .

حديث

۱۶۳.سنن ابن ماجةـ به نقل از عبد اللّه بن عمرو ـ: روزى پيامبر خدا از يكى از حجره هاى خود بيرون آمد و داخل مسجد شد و با دو حلقه روبه رو شد : يك حلقه قرآن مى خواندند و خدا را ياد مى كردند ، و حلقه ديگر به ياد گرفتن و ياد دادن ، سرگرم بودند . پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : «همه اينها در كار خيرند . اينان به تلاوت قرآن مشغول اند و دعا مى كنند . اگر خدا بخواهد ، به ايشان عطا مى كند و اگر بخواهد ، باز مى دارد ؛ و آنان به آموختن و فرا گرفتن ، سرگرم اند و من ، آموزگار برانگيخته شده ام» . پس با آنان نشست .

۱۶۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :جنبندگان زمين و ماهيان دريا و هر جاندارى در هوا و همه اهل آسمان و زمين ، براى آموزگار نيكى ، آمرزش مى خواهند ، و دانشمند و دانشجو در پاداش برابرند و روز رستاخيز ، چون دو اسب در مسابقه ، دوشادوش همديگر مى آيند .

۱۶۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هنگامى كه آموزگار به كودك بگويد : بگو «بسم اللّه الرحمن الرحيم» و كودك بگويد : «بسم اللّه الرحمن الرحيم» ، خداوند ، دورى از آتش را براى كودك و پدر و مادرش و آموزگار مى نويسد .

۱۵۷.عنه صلى الله عليه و آله :إنَّ اللّهَ تَعالى يَسأَلُ العَبدَ عَن فَضلِ عِلمِهِ كَما يَسأَلُهُ عَن فَضلِ مالِهِ. ^۱

ب ـ حُرمَةُ كِتمانِ العِلمِ

الكتاب

« إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَـبِ وَ يَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِى بُطُونِهِمْ إِلَا النَّارَ وَ لَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَـمَةِ وَ لَا يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ » . ^۲

الحديث

۱۵۸.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :مَن سُئِلَ عَن عِلمٍ ثُمَّ كَتَمَهُ ، اُلجِمَ يَومَ القِيامَةِ بِلِجامٍ مِن نارٍ. ^۳

۱۵۹.عنه صلى الله عليه و آله :العِلمُ لا يَحِلُّ مَنعُهُ. ^۴

۱۶۰.عنه صلى الله عليه و آله :مَثَلُ الَّذي يَتَعَلَّمُ العِلمَ ثُمَّ لا يُحَدِّثُ بِهِ كَمَثَلِ الَّذي يَكنِزُ الكَنزَ فَلا يُنفِقُ مِنهُ. ^۵

۸ / ۲ . فَضلُ التَّعليمِ

۱۶۱.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :أفضَلُ الصَّدَقَةِ أن يَتَعَلَّمَ المَرءُ المُسلِمُ عِلماً ثُمَّ يُعَلِّمَهُ أخاهُ المُسلِمَ. ^۶

۱۶۲.عنه صلى الله عليه و آله :يَجيءُ الرَّجُلُ يَومَ القِيامَةِ ولَهُ مِنَ الحَسَناتِ كَالسَّحابِ الرُّكامِ أو كَالجِبالِ الرَّواسي فَيَقولُ : يا رَبِّ ، أنّى لي هذا ولَم أعمَلها ؟ فَيَقولُ : هذا عِلمُكَ الَّذي عَلَّمتَهُ النّاسَ يُعمَلُ بِهِ مِن بَعدِكَ. ^۷

۱۵۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند متعال ، از مازاد دانش انسان مى پرسد ، همان گونه كه از مازاد دارايى اش مى پرسد .

ب ـ حرام بودن كتمان علم

قرآن

«كسانى كه آنچه را خداوند از كتابْ نازل كرده، پنهان مى دارند و بِدان بهاى ناچيزى به دست مى آورند، آنان جز آتش ، در شكم هاى خويش فرو نمى برند. و خدا روز قيامت با ايشان سخن نخواهد گفت و پاكشان نخواهد كرد و عذابى دردناك خواهند داشت» .

حديث

۱۵۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس از دانشى پرسيده شود و آن را پنهان كند ، روز قيامت ، با لگامى از آتش ، لگام زده مى شود .

۱۵۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :منع دانش ، روا نيست .

۱۶۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :مَثَل كسى كه دانش مى آموزد ، ولى آن را بازگو نمى كند ، مَثَل كسى است كه گنج مى اندوزد ، ولى از آن خرج نمى كند .

۸ / ۲ . ارزش آموزش

۱۶۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :برترين صدقه ، آن است كه فرد مسلمان دانشى را فرا گيرد و سپس آن را به برادر مسلمانش بياموزد .

۱۶۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :آدمى در روز رستاخيز مى آيد و با خود ، كارهاى نيكى چون ابرهاى انبوه يا كوه هاى استوار دارد . پس مى گويد : پروردگارا ! اينها را كه من نكرده ام . پس ، از كجايند؟
[خداوند ]مى فرمايد : «اين ، دانش توست كه به مردم آموختى و پس از تو ، بِدان عمل كردند» .