الفصل الخامس : الإيذاء

۵ / ۱ . الحَثُّ عَلى كَفِّ الأذى

۱۹۳۲.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :طوبى لِمَن صَلَحَت سَريرَتُهُ ، وحَسُنَت عَلانِيَتُهُ ، وعَزَلَ عَنِ النّاسِ شَرَّهُ . ^۱

۱۹۳۳.عنه صلى الله عليه و آله :مَن بَذَلَ مَعروفَهُ وكَفَّ أذاهُ فَذاكَ السَّيِّدُ . ^۲

۵ / ۲ . ذَمُّ أنواعِ الإيذاء

أ ـ الإِخافَةُ

۱۹۳۴.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :حَسبُ امرِئٍ مُسلِمٍ مِنَ الشَّرِّ أن يُخيفَ أخاهُ المُسلِمَ . ^۳

۱۹۳۵.عنه صلى الله عليه و آله :لا تُرَوِّعُوا المُسلِمَ ؛ فَإِنَّ رَوعَةَ المُسلِمِ ظُلمٌ عَظيمٌ . ^۴

ب ـ النَّظرَةُ المُؤذِيَةُ

۱۹۳۶.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :لا يَحِلُّ لِمُؤمِنٍ أن يُشيرَ إلى أخيهِ بِنَظرَةٍ تُؤذيهِ . ^۵

۱۹۳۷.عنه صلى الله عليه و آله :مَن نَظَرَ إلى مُؤمِنٍ نَظرَةً لِيُخيفَهُ بِها ، أخافَهُ اللّهُ عز و جل يَومَ لا ظِلَّ إلّا ظِلُّهُ . ^۶

فصل پنجم : آزاررسانى

۵ / ۱ . ترغيب به خوددارى از آزار

۱۹۳۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خوشا به حال كسى كه باطنش صالح و ظاهرش نيكو باشد و شرّ خود را از مردم بر كنار دارد !

۱۹۳۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس بى دريغ ، نيكى كند و از آزاررسانى باز ايستد ، آقاست .

۵ / ۲ . نكوهش همه انواع آزاررسانى

الف ـ ترساندن

۱۹۳۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :براى مرد مسلمان، همين بدى بس كه برادر مسلمانش را بترساند .

۱۹۳۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :مسلمان را دچار وحشت نكنيد كه ترساندن مسلمان ، ستمى بزرگ است .

ب ـ نگاه آزار دهنده

۱۹۳۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :براى مؤمن روا نيست كه به برادرش با نگاهى اشاره كند كه او را مى آزارد .

۱۹۳۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس به مؤمنى نگاهى كند ، به قصد اين كه با آن نحوه نگاه، او را بترساند ، خداوند عز و جل آن شخص را در آن روزى كه سايه اى جز سايه او نيست ، مى ترساند .

سخنى درباره انحصارطلبى

استئثار ، مصدر است از ريشه «أثر» در مقابل «ايثار» و به معناى «مقدّم داشتن خود يا وابستگان و هواداران خود بر ديگران در تأمين نيازها و خواست ها» .

خطر استئثار

استئثار ، يكى از خطرناك ترين ضدّ ارزش هاست كه نه تنها موجب انحطاط اخلاقى است ، بلكه فساد اجتماعى و سياسى و سقوط دولت ها را نيز به دنبال دارد . در حكمت هاى منسوب به امام على عليه السلام مى خوانيم:
الاِستِئثارُ يوجِبُ الحَسَدَ ، وَ الحَسَدُ يوجِبُ البِغضَةَ ، و البِغضَةُ توجِبُ الاِختِلافَ ، وَ الاِختِلافُ يوجِبُ الفُرقَةَ، وَ الفُرقَةُ توجِبُ الضَّعفَ، وَ الضَّعفُ يوجِبُ الذُّلَّ ، وَ الذُّلُ يوجِبُ زَوالَ الدَّولَةِ و ذَهابَ النِّعمَةِ . ^۱ انحصارطلبى ، حسادت مى آورد و حسادت ، دشمنى و دشمنى ، اختلاف و اختلاف ، پراكندگى و پراكندگى ، ضعف و ضعف ، زبونى و زبونى ، زوال دولت و از ميان رفتن نعمت .
مطالعه دقيق تاريخ اسلام و بررسى علل انحطاط امّت اسلامى،نشان مى دهد كه استئثارِ (انحصارطلبىِ) شمارى از سردمداران امّت ، بيشترين ضربه را به نفوذ و گسترش اين آيين آسمانى وارد ساخت.

مبارزه با استئثار

پيامبر صلى الله عليه و آله در عصر نبوّتش و امام على عليه السلام در دوران خلافتش، با همه توان كوشيدند كه از بروز آفت خطرناك انحصارطلبى در ميان دولت مردان نظام نوپاى اسلامى، پيشگيرى كنند . پيامبر خدا تا آن جا مراقب آفت انحصارطلبى بود كه از هر گونه رنگ و بوى اين خصلت زشت نيز اجتناب مى كرد و اجازه نمى داد كسى حتّى ايشان را بر خود مقدّم بدارد . از اين رو، هنگامى كه بند كفش او در طواف ، پاره مى شود و شخصى به احترام ايشان بند كفش خود را باز مى كند و به ايشان مى دهد ، نمى پذيرد و مى فرمايد:
هذِهِ أثَرَةٌ، ولا أقبَلُ أثَرَةً . ^۲ اين ، نوعى امتياز است و من امتياز را نمى پذيرم .
اهل بيت پيامبر خدا نيز نه تنها از انحصارطلبى اجتناب مى كردند ، بلكه حقوق خود را نيز ايثار مى نمودند . مطالعه سيره عملى آنان در هر دو زمينه ، بويژه براى دولت مردان ، بسيار آموزنده است؛ امّا افسوس كه زمامداران امّت اسلامى از آنان پيروى نكردند و همان گونه كه پيامبر خدا پيشگويى كرده بود ، گرفتار آفت استئثار شدند و بدين سان، بر اسلام و اسلاميان، گذشت آنچه گذشت.