ب ـ السِّحر

۱۵۴.الإمام عليّ عليه السلام عن رسول اللّه صلى الله عليه و آله :ساحِرُ المسلمينَ يُقتَلُ ، ولا يُقتَلُ ساحِرُ الكُفّارِ ، قيلَ : يا رسولَ اللّهِ ، ولِمَ ذلك ؟ قالَ : لأنَّ الشِّركَ والسِّحرَ مَقرُونانِ ، والذي فيهِ مِن الشِّركِ أعظَمُ. ^۱

۷ / ۴ . ما لا يَنبَغى تَعَلُّمُهُ

۱۵۵.جامع بيان العلم وفضله عن أبي هريرة :إنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله دَخَلَ المَسجِدَ فَرَأى جَمعاً مِنَ النّاسِ عَلى رَجُلٍ فَقالَ : وما هذا ؟
قالوا : يا رَسولَ اللّهِ ، رَجُلٌ عَلّامَةٌ .
قالَ : ومَا العَلّامَةُ ؟ قالوا : أعلَمُ النّاسِ بِأَنسابِ العَرَبِ ، وأعلَمُ النّاسِ بِعَرَبِيَّةٍ ، وأعلَمُ النّاسِ بِشِعرٍ ، وأعلَمُ النّاسِ بِمَا اختَلَفَ فيهِ العَرَبُ .
فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله : هذا عِلمٌ لا يَنفَعُ ، وجَهلٌ لا يَضُرُّ. ^۲

الفصل الثامن : الحثّ على التّعليم

۸ / ۱ . وُجوبُ التَّعليمِ

أ ـ وُجوبُ التَّعليمِ عَلَى العالِمِ

۱۵۶.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :ما أخَذَ اللّهُ الميثاقَ عَلَى الخَلقِ أن يَتَعَلَّموا حَتّى أخَذَ عَلَى العُلَماءِ أن يُعَلِّموا. ^۳

ب ـ جادو

۱۵۴.امام على عليه السلام :پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : «جادوگرِ مسلمانان بايد كشته شود ؛ ولى جادوگرِ كفّار كشته نمى شود» .
گفته شد : اى پيامبر خدا! علّتش چيست؟
فرمود : «چون شرك و سحر ، قرين يكديگرند و وجود شرك در كسى ، بدتر از وجود سحر است» .

۷ / ۴ . آنچه آموختنش ، شايسته نيست

۱۵۵.جامع بيان العلم و فضلهـ به نقل از ابو هريره ـ: پيامبر خدا ، داخل مسجد شد و ديد گروهى از مردم ، گِرد مردى را گرفته اند . فرمود : «چه خبر است؟» .
گفتند: اى پيامبر خدا ! مردى علّامه آمده است.
فرمود : «چه علّامه اى؟» .
گفتند : داناترينِ مردم به نَسَب هاى عرب و داناترينِ مردم به عربيّت و داناترينِ مردم به شعر و داناترينِ مردم به آنچه عرب در آن اختلاف كرده است .
پيامبر خدا فرمود : «اين ، دانشى است كه سودى نمى بخشد و ندانستن آن هم زيانى ندارد» .

فصل هشتم : تشويق به آموزش

۸ / ۱ . وجوب آموزش

الف ـ وجوب آموزش بر عالِم

۱۵۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند از مردم براى يادگيرى، پيمان نگرفت ، تا آن گاه كه از دانشمندان براى ياد دادن ، پيمان گرفت .

۷ / ۲ . ما يَنبَغي تَعَلُّمُهُ

۱۵۰.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :خَيرُ العِلمِ ما نَفَعَ. ^۱

۱۵۱.عنه صلى الله عليه و آله :العِلمُ أكثَرُ مِن أن يُحصى ، فَخُذ مِن كُلِّ شَيءٍ أحسَنَهُ. ^۲

۱۵۲.سنن الترمذي عن زيد بن ثابت :أمَرَني رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله أن أتَعَلَّمَ السُّريانِيَّةَ . ^۳

۷ / ۳ . ما يَحرُمُ تَعَلُّمُهُ

أ ـ علم النُّجوم

۱۵۳.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :مَنِ اقتَبَسَ عِلماً مِنَ النُّجومِ، اقتَبَسَ شُعبَةً مِنَ السِّحرِ زادَ ما زادَ. ^۴

تعليق

يتبيّن من التأمّل في نصّ هذه الأحاديث أنّ المقصود من علم النجوم المحرّم تعلّمه ليس هو العلم بمفهومه المعاصر، بل المقصود هو التعرّف على تأثير النجوم في مصير الإنسان، وَالتنبّؤ بحوادث المستقبل عن طريق المطالعة في سير الكواكب مطلقا أو مع الاعتقاد بتأثيرها في مصير الإنسان .

۷ / ۲ . آنچه در آموختن ، شايسته است

۱۵۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :بهترين دانش ، آن است كه سود بخشد .

۱۵۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :دانش ، بيش از آن است كه به شمار در آيد . پس ، از هر چيز ، نيكوترينش را برگير .

۱۵۲.سنن الترمذىـ به نقل از زيد بن ثابت ـ: پيامبر خدا به من فرمان داد تا زبان سريانى را ياد بگيرم .

۷ / ۳ . آنچه آموختنش ، حرام است

الف ـ علم نجوم

۱۵۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس دانشى درباره ستارگان فرا بگيرد ، شاخه اى از سِحر آموخته است ؛ هرچه بيش ، بيشتر .

توضيح

همان طور كه با تأمّل در متن اين گونه احاديث معلوم مى شود ، مقصود از علم نجومى كه آموختن آن تحريم شده است ، دانش ستاره شناسى به مفهوم امروزىِ آن نيست ؛ بلكه مقصود ، آشنايى با نقش ستارگان در سرنوشت انسان و پيش بينى حوادث آينده از طريق مطالعه در سير كواكب با اعتقاد به مؤثّر بودن آنها در سرنوشت انسان است .