۳۱ / ۲ . علامةُ النّاصحِ

۱۸۶۱.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :أمّا علامَةُ النّاصِحِ فأربَعةٌ : يَقضي بالحَقِّ ، ويُعطي الحَقَّ مِن نَفسِهِ ، ويَرضى للنّاسِ ما يَرضاهُ لنَفسِهِ ، ولا يَعتدي على أحَدٍ . ^۱

الفصل الثاني والثّلاثون : الفراغ

۳۲ / ۱ . تَقسيمُ السّاعاتِ

۱۸۶۲.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :كان فيها [ أي صُحُفِ إبراهيم عليه السلام ]... : على العاقِلِ ما لَم يَكُن مَغلوبا على عَقلِهِ أن يكونَ لَهُ ساعاتٌ : ساعَةٌ يُناجِي فيها رَبَّهُ عز و جل ، وساعَةٌ يُحاسِبُ نَفسَهُ ، وساعَةٌ يَتَفَكَّرُ فيما صَنَعَ اللّهُ عز و جلإلَيهِ ، وساعَةٌ يَخلُو فيها بِحَظِّ نفسِهِ مِنَ الحَلالِ؛ فإنّ هذهِ الساعَةَ عَونٌ لِتلكَ الساعاتِ واستِجمامٌ للقُلوبِ وتَوزِيعٌ لها . ^۲

۳۲ / ۲ . النَّظمُ في سيرَةِ النَّبيّ صلى الله عليه و آله

۱۸۶۳.الإمامُ الحسينُ عليه السلام :سألتُ أبي عليه السلام عن مَدخَلِ رسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله ، فقالَ : كانَ دُخولُهُ لنفسِهِ مأذونا لَهُ في ذلكَ ، فإذا أوى إلى مَنزِلِهِ جَزَّأ دُخولَهُ ثلاثَةَ أجزاءٍ : جُزءا للّهِِ ، وجُزءا لأهلِهِ ، وجزءا لنفسِهِ ، ثُمّ جَزَّأ جُزْءَهُ بينَهُ وبينَ الناسِ فَيَرُدُّ ذلكَ بالخاصَّةِ عَلَى العامَّةِ ، ولا يَدَّخِرُ عَنهُم مِنهُ شيئا ، وكانَ مِن سِيرَتِهِ في جُزءِ الاُمَّةِ ، إيثارُ أهلِ الفَضلِ بإذنِهِ ، وقَسَمَهُ على قَدرِ فَضلِهِم في الدِّينِ ، فمِنهُم ذُوالحاجةِ ، ومِنهُم ذُوالحاجَتَينِ ، ومِنهُم ذو الحَوائِج . ^۳

۳۱ / ۲ . نشانه خيرخواه

۱۸۶۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :نشانه خيرخواه ، چهار چيز است : به حق قضاوت مى كند ؛ از جانب خود ، حقّ ديگران را رعايت مى كند ؛ براى مردمْ همان چيزى را مى پسندد كه براى خود مى پسندد ؛ و به [حقّ ]هيچ كس دست درازى نمى كند.

فصل سى و دوم : فراغت

۳۲ / ۱ . برنامه ريزى روزانه

۱۸۶۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :در صحف ابراهيم عليه السلام آمده است : « .. . خردمند ، مادام كه خِردش از او گرفته نشده ، بايد زمان هايى را براى خود در نظر بگيرد : زمانى را براى مناجات با پروردگارش عز و جل ؛ و زمانى را براى محاسبه نفس ؛ و زمانى را براى انديشيدن در آنچه خداوند عز و جل به وى ارزانى داشته است ؛ و زمانى را براى كامجويى خود از راه حلال ؛ زيرا اين زمان ، كمكى به آن سه زمان ديگر و مايه آسودگى و رفع خستگى دل هاست».

۳۲ / ۲ . نظم در سيره پيامبر صلى الله عليه و آله

۱۸۶۳.امام حسين عليه السلام :از پدرم درباره زندگى داخلىِ پيامبر صلى الله عليه و آله ، سؤال كردم . [پدرم ]فرمود : «ورود ايشان به هر خانه اى ، به خاطر اجازه اى كه [از همسران و كسان خود ]داشت ، در اختيار خودش بود . هر گاه به خانه مى رفت ، وقت خود را سه قسمت مى كرد : يك قسمت براى خداوند ـ تبارك و تعالى ـ ، يك قسمت براى خانواده ، و يك قسمت براى خود . سپس ، قسمت خود را بين خود و مردم ، تقسيم مى كرد و اوّل ، خواص وارد مى شدند و پس از آن ، ساير مردم ، و چيزى از وقت خود را از مردم ، دريغ نمى نمود و در مورد قسمت امّت ، روش او اين گونه بود كه اهل فضل را با اجازه دادن به آنها به اندازه فضلشان در دين ، بر ديگران ترجيح مى داد . بعضى از آنان (مردم) ، يك حاجت داشتند ، بعضى دو حاجت و بعضى بيشتر» .

۳۰ / ۳ . رَدُّ الكرامةِ

۱۸۵۶.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :لا يَأبَى الكرامَةَ إلّا حِمارٌ . ^۱

۱۸۵۷.عنه صلى الله عليه و آله :إذا عُرِضَ على أحَدِكُمُ الكرامَةُ فلا يَرُدَّها؛ فإنّما يَرُدُّ الكرامَةَ الحِمارُ . ^۲

۱۸۵۸.عنه صلى الله عليه و آله :مِن تَكرِمَةِ الرجُلِ لأخيهِ المُسلمِ أن يَقبَلَ تُحفَتَهُ ، أو يُتحِفَهُ مِمّا عِندَهُ ولا يَتَكَلَّفَ شيئا . ^۳

الفصل الواحد والثّلاثون : النّصح

۳۱ / ۱ . فَضلُ النَّصيحَة

الكتاب

« أُبَلِّغُكُمْ رِسَــلَـتِ رَبِّى وَأَنصَحُ لَكُمْ وَأَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ » . ^۴

الحديث

۱۸۵۹.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنّ أعظَمَ النّاسِ مَنزِلَةً عِندَ اللّهِ يَومَ القِيامَةِ أمشاهُم في أرضِهِ بالنَّصيحَةِ لِخَلقِهِ . ^۵

۱۸۶۰.عنه صلى الله عليه و آله :لِيَنصَحِ الرّجُلُ مِنكُم أخاهُ كنَصيحَتِهِ لنَفسِهِ . ^۶

۳۰ / ۳ . نپذيرفتن بزرگوارى

۱۸۵۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :از پذيرفتنِ احترامْ خوددارى نمى كند، مگر الاغ!

۱۸۵۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر گاه به يكى از شما احترامى شد، آن را رد نكند؛ زيرا الاغ است كه احترام را رد مى كند!

۱۸۵۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :از احترام مرد به برادر مسلمانش، اين است كه پيشكشِ او را بپذيرد، يا از همان چيزى كه در اختيار دارد، به او تعارف (پيشكش) كند و خودش را به زحمت نيندازد.

فصل سى و يكم : خيرخواهى

۳۱ / ۱ . فضيلت خيرخواهى

قرآن

«پيام هاى پروردگارم را به شما مى رسانم و اندرزتان مى دهم و چيزهايى از خدا مى دانم كه [ شما ]نمى دانيد» .

حديث

۱۸۵۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :بامنزلت ترينِ مردم نزد خداوند در روز قيامت، كسى است كه در راه خيرخواهى براى خلق او ، بيش از ديگران قدم بر دارد.

۱۸۶۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر يك از شما همان گونه كه خيرخواه خويش است، بايد خيرخواه برادرش نيز باشد.