۱۷۶۸.عنه صلى الله عليه و آله :إنّ اللّهَ عز و جل رَفيقٌ يُحِبُّ الرِّفقَ في الأمرِ كُلِّهِ . ^۱

۱۸ / ۳ . الرِّفقُ في العِبادَةِ

۱۷۶۹.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنّ هذا الدِّينَ مَتِينٌ فَأوغِلُوا فيهِ برِفقٍ ، ولا تُكَرِّهُوا عِبادَةَ اللّهِ إلى عِبادِ اللّهِ فتكونوا كالراكِبِ المُنْبَتِّ الذي لا سَفَرا قَطَعَ ولا ظَهْرا أبقى . ^۲

الفصل التاسع عشر : الزّهد

۱۹ / ۱ . فَضلُ الزُّهدِ

الكتاب

« لَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَ جًا مِّنْهُمْ وَ لَا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَ اخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ » . ^۳

الحديث

۱۷۷۰.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :مَن أخَذَ مِنَ الدُّنيا مِنَ الحَلالِ حاسَبَهُ اللّهُ ، ومَن أخَذَ مِنَ الدُّنيا مِنَ الحَرامِ عَذَّبَهُ اللّهُ ، اُفٍّ لِلدُّنيا وما فيها مِنَ البَلِيّاتِ ؛ حَلالُها حِسابٌ وحَرامُها عِقابٌ . ^۴

۱۷۷۱.عنه صلى الله عليه و آلهـ في مَوعِظَتِهِ لِابنِ مَسعودٍ ـ: يَابنَ مَسعودٍ ، قَولُ اللّهِ تَعالى : «لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً» ^۵ يَعني أيُّكُم أزهَدُ فِي الدُّنيا ... .
يَابنَ مَسعودٍ ، النّارُ لِمَن رَكِبَ مُحَرَّما ، وَالجَنَّةُ لِمَن تَرَكَ الحَلالَ ، فَعَلَيكَ بِالزُّهدِ ؛ فَإِنَّ ذلِكَ مِمّا يُباهِي اللّهُ بِهِ المَلائِكَةَ ، وبِهِ يُقبِلُ اللّهُ عَلَيكَ بِوَجهِهِ ، ويُصَلّي عَلَيكَ الجَبّارُ . ^۶

۱۷۶۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند عز و جل نرم خوى است و نرم خويى را در هر كارى دوست دارد .

۱۸ / ۳ . نرمى در عبادت

۱۷۶۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :همانا اين دين ، استوار است . پس با ملايمت در آن وارد شويد و عبادت خدا را بر بندگان خدا تحميل نكنيد كه در آن صورت ، به سوار درمانده اى مى مانيد كه نه راهى را پيموده و نه مَركبى [با نشاط ]به جا گذاشته است .

فصل نوزدهم : زهد

۱۹ / ۱ . ارزش زهد

قرآن

«و به آنچه ما دسته هايى از آنان (كافران) را بدان برخوردار ساخته ايم ، چشم مدوز و بر ايشان اندوه مخور، و بال خويش را براى مؤمنان ، فرو گستر » .

حديث

۱۷۷۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كه از حلال دنيا بر گيرد ، خداوند از او حساب مى كشد و هر كه از حرام دنيا بر گيرد ، خداوند ، او را عذاب مى كند . اُف به دنيا و رنج و مصيبت هاى آن ، كه حلالش حساب دارد و حرامش كيفر!

۱۷۷۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ در اندرز به ابن مسعود ـ: اى پسر مسعود! اين سخن خداى متعال كه: «تا بيازمايدتان كه كدام يك از شما نيكْ كردارتريد» ، به معناى آن است كه كدام يك از شما،به دنيا زاهدتريد (بى رغبت تريد)... .
اى پسر مسعود! آتش ، براى كسى است كه مرتكب حرام شود و بهشت ، از آنِ كسى است كه حلال را وا گذارد. پس بر تو باد زهد؛ زيرا زهد ، از چيزهايى است كه خداوند با آن بر فرشتگان مباهات مى كند و با زهد است كه خداوند ، به تو رو مى كند و خداى جبّار بر تو درود مى فرستد .

۱۷۶۲.عنه صلى الله عليه و آله :خابَ عَبدٌ وخَسِرَ لَم يَجعَلِ اللّهُ تعالى في قَلبِهِ رَحمَةً للبَشَرِ . ^۱

۱۷ / ۲ . أحَقُّ النّاسِ بِالرَّحمِ

۱۷۶۳.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :اِرحَمُوا عَزيزا ذَلَّ ، وغَنِيّا افتَقَرَ ، وعالِما ضاعَ في زمانِ جُهّالٍ . ^۲

۱۷۶۴.عنه صلى الله عليه و آله :اِرحَمِ المَساكينَ . ^۳

الفصل الثامن عشر : الرّفق

۱۸ / ۱ . فَضلُ الرِّفقِ

الكتاب

« وَ عِبَادُ الرَّحْمَـنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَ إِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَـهِلُونَ قَالُواْ سَلَـمًا » . ^۴

الحديث

۱۷۶۵.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :الرِّفْقُ يُمنٌ والخُرقُ شُؤمٌ . ^۵

۱۷۶۶.عنه صلى الله عليه و آله :إنّ الرِّفقَ لَم يُوضَعْ على شيءٍ إلّا زانَهُ ، ولا نُزِعَ مِن شَيءٍ إلّا شانَهُ . ^۶

۱۸ / ۲ . إنَّ اللّهَ رَفيقٌ يُحِبُّ الرِّفقَ

۱۷۶۷.رسول اللّه صلى الله عليه و آلهـ لِعائشة ـ: يا عائشةُ ، إنَّ اللّهَ رفيقٌ يُحِبُّ الرِّفقَ ، ويُعطِي على الرِّفقِ ما لا يُعطِي على العُنفِ ، وما لا يُعطِي عَلى سِواهُ . ^۷

۱۷۶۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :بازنده و زيانكار است آن بنده اى كه خداوند متعال در دل او، رحم نسبت به انسان ها را نگذاشته باشد .

۱۷ / ۲ . سزاوارترينِ مردم به مهربانى

۱۷۶۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :به عزيزى كه خوار شده و توانگرى كه تهى دست شده و دانشمندى كه در روزگار نادانانْ تباه گرديده است ، رحم كنيد .

۱۷۶۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :با مسكينان مهربانى كن .

فصل هجدهم : نرم خويى

۱۸ / ۱ . فضيلت نرم خويى

قرآن

«و بندگانِ [خداى] رحمان ، كسانى اند كه روى زمين به نرمى گام برمى دارند؛ و چون نادانان ايشان را طرف خطاب قرار دهند ، به ملايمت پاسخ مى دهند» .

حديث

۱۷۶۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :ملايمت (نرم خويى) ، ميمون است و خشونت (درشت خويى) ، شوم .

۱۷۶۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :ملايمتْ ، با هيچ چيز همراه نشد ، جز اين كه آن را آراست و از هيچ چيز برداشته نشد ، مگر اين كه آن را زشت كرد .

۱۸ / ۲ . خداوند ، نرم خوى است و نرم خويى را دوست دارد

۱۷۶۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ به عايشه ـ: اى عايشه! همانا خداوند ، نرم خوى است و نرم خويى را دوست دارد و به سبب ملايمت ، چيزهايى عطا مى كند كه با خشونت و چيزهاى ديگر عطا نمى كند .