۱۱ / ۲ . الأمثال العليا في الإيثار

الكتاب

«وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِى نَفْسَهُ ابْتِغَآءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوف بِالْعِبَادِ» . ^۱

الحديث

۱۷۳۴.تنبيه الخواطر عن عائشة :ما شَبِعَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله ثَلاثَةَ أيّامٍ مُتَوالِيَةً حَتّى فارَقَ الدُّنيا ، ولَو شاءَ لَشَبِعَ ، ولكِنَّهُ كانَ يُؤثِرُ عَلى نَفسِهِ . ^۲

۱۷۳۵.الإمام عليّ عليه السلام :كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله إذَا احمَرَّ البَأسُ وأحجَمَ النّاسُ قَدَّمَ أهلَ بَيتِهِ ، فَوَقى بِهِم أصحابَهُ حَرَّ السُّيوفِ وَالأَسِنَّةِ ، فَقُتِلَ عُبَيدَةُ بنُ الحارِثِ يَومَ بَدرٍ ، وقُتِلَ حَمزَةُ يَومَ اُحُدٍ ، وقُتِلَ جَعفَرٌ يَومَ مُؤتَةَ . ^۳

۱۷۳۶.مجمع البيان عن أبي الطفيل :اِشتَرى عَلِيٌّ عليه السلام ثَوبا فَأَعجَبَهُ فَتَصَدَّقَ بِهِ ، وقالَ : سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله ، يَقولُ : مَن آثَرَ عَلى نَفسِهِ آثَرَهُ اللّهُ يَومَ القِيامَةِ بِالجَنَّةِ . ^۴

۱۷۳۷.الأمالي للطوسي عن أبي هريرة :جاءَ رَجُلٌ إلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله فَشَكا إلَيهِ الجوعَ ، فَبَعَثَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله إلى بُيوتِ أزواجِهِ ، فَقُلنَ : ما عِندَنا إلَا الماءُ .
فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله : مَن لِهذَا الرَّجُلِ اللَّيلَةَ؟
فَقالَ عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ عليه السلام : أنَا لَهُ يا رَسولَ اللّهِ . وأتى فاطِمَةَ عليهاالسلام . فَقالَ : ما عِندَكِ يَابنَةَ رَسولِ اللّهِ؟
فَقالَت : ما عِندَنا إلّا قوتُ الصِّبيَةِ ، لكِنّا نُؤثِرُ ضَيفَنا .
فَقالَ عَلِيٌّ عليه السلام : يَابنَةَ مُحَمَّدٍ ، نَوِّمِي الصِّبيَةَ وأطفِئِي المِصباحَ .
فَلَمّا أصبَحَ عَلِيٌّ عليه السلام غَدا عَلى رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَأَخبَرَهُ الخَبَرَ ، فَلَم يَبرَح حَتّى أنزَلَ اللّهُ عز و جل : «وَ يُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَ مَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» . ^۵

۱۱ / ۲ . نمونه هاى والاى ايثار

قرآن

«و از ميان مردم، كسى هست كه جان خود را براى طلب خشنودى خدا مى فروشد، و خدا نسبت به [ اين گونه ]بندگان ، مهربان است» .

حديث

۱۷۳۴.تنبيه الخواطرـ به نقل از عايشه ـ: پيامبر خدا ، تا زمانى كه از دنيا رفت ، هرگز سه روز پياپى ، غذاى سير نخورد . البتّه اگر مى خواست ، مى توانست سير بخورد ؛ امّا او ديگران را بر خود ، مقدّم مى داشت.

۱۷۳۵.امام على عليه السلام :هر گاه جنگ شدّت مى گرفت و مردم (مسلمانان) وا پس مى رفتند ، پيامبر خدا ، افراد خانواده اش را پيش مى انداخت و به واسطه آنان ، يارانش را از سوز شمشيرها و نيزه ها نگه مى داشت . از همين رو ، عُبَيدة بن حارث ، در جنگ بَدر كشته شد ، و حمزه ، در جنگ اُحد ، و جعفر ، ^۶ در جنگ موته.

۱۷۳۶.مجمع البيانـ به نقل از ابو الطفيل ـ: على عليه السلام جامه اى خريد و از آن ، خوشش آمد و آن را صدقه داد و فرمود : «از پيامبر خدا شنيدم كه مى فرمايد : هر كه ديگران را بر خود مقدّم بدارد، خداوند در روز قيامت ، در ورود به بهشت ، او را مقدّم مى دارد» .

۱۷۳۷.الأمالى ، طوسىـ به نقل از ابو هريره ـ: مردى نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و از گرسنگى شِكوه كرد . پيامبر خدا ، به خانه هاى همسرانش پيغام فرستاد [كه غذايى براى آن مرد بفرستند] ؛ امّا آنها گفتند : جز آب ، چيزى در خانه نداريم.
پيامبر خدا فرمود : «چه كسى امشب ، از اين مرد پذيرايى مى كند؟» .
على بن ابى طالب عليه السلام گفت : من از او پذيرايى مى كنم ، اى پيامبر خدا!
و نزد فاطمه عليهاالسلام آمد و گفت : در خانه چه دارى، اى دختر پيامبر خدا؟
فاطمه عليهاالسلام گفت : جز غذاى بچّه ها، چيزى نداريم ؛ امّا ميهمان خود را مقدّم مى داريم.
على عليه السلام گفت : اى دختر محمّد! بچّه ها را بخوابان و چراغ را خاموش كن .
صبح كه شد ، على عليه السلام نزد پيامبر خدا رفت و ماجرا را به ايشان گفت . هنوز از نزد پيامبر خدا خارج نشده بود كه خداوند ، اين آيه را فرو فرستاد : «و [ديگران را] بر خويشتن مقدّم مى دارند ، هرچند خودشان نيازمند باشند . و كسى كه از آزمندىِ نفس خويش ، مصون بماند ، آنان اند كه رستگاران اند» .

را بخشكاند.
البتّه با يك نگاه دقيق و عميق ، در مى يابيم كه اسلام ، با اين اقدام ، خودخواهى فطرى انسان را هدايت ، و منافع واقعى و درازْمدّت او را تأمين كرده است. انسان هاى ايثارگر ، در واقع ، خود را مى سازند و منافع حقيقى و هميشگى خود را تأمين مى كنند و به تعبير قرآن كريم:
«إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِكُمْ . ^۱ اگر نيكى كنيد ، به خودتان نيكى كرده ايد» .