سخنى درباره ايثار

ايثار ، مصدر است از ريشه «اثر» و در لغت ، به معناى «تقديم الشى ء (مقدّم داشتن چيزى)» است .

ايثار ، در قرآن و حديث

ايثار و مشتقّات آن ، در متون اسلامى در دو معناى متضاد به كار رفته است : گاه در مقدّم داشتن مثبت ـ كه يكى از بزرگ ترين ارزش هاى اخلاقى است ـ استعمال مى شود ؛ مانند اين آيه شريف :
«وَ يُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ . ^۱ و [ديگران را] بر خويشتن مقدّم مى دارند ، هر چند خودشان نيازمند باشند» .
و گاه در مقدّم داشتن منفى به كار مى رود ؛ مانند:
«بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَيَوةَ الدُّنْيَا * وَ الْأَخِرَةُ خَيْرٌ وَ أَبْقَى . ^۲ بلكه زندگانى دنيا را ترجيح مى دهيد ، در حالى كه آخرت ، بهتر و پايدارتر است» .
نكته قابل توجّه اين كه اين بخش ، براى تبيين ايثار مثبت از نگاه قرآن و حديث است .

ارزش ايثار

ايثار ، يكى از برجسته ترين فضايل و ارزش هاى انسانى است كه در سخنان نورانى پيشوايان اسلام ، از آن با عناوينى مانند : بالاترينِ مكارم اخلاقى ، بالاترينِ مراتب احسان ، بالاترينِ درجات ايمان و بهترين عبادت ، ارزش گذارى گرديده است. ^۳ و در فرهنگ اسلام ، كسانى كه شايسته نام بردارى به فضيلت ، مروّت و فتوّت هستند كه از اين خصلت ارجمند ، برخوردار باشند. ^۴

آثار ايثار

اسلام ، در مقابل مكاتب مادّى كه فرهنگ خودخواهى و خودپرستى را تبليغ و ترويج مى كنند، خودخواهى را ريشه مفاسد فردى و اجتماعى مى داند و با ترويج فرهنگ ايثار و از خودگذشتگى مى خواهد اين ريشه خطرناك

الفصل الحادي عشر : الإيثار

۱۱ / ۱ . قيمة الإيثار

الكتاب

«وَ يُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَ مَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» . ^۱

«وَ يُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَ يَتِيمًا وَ أَسِيرًا * إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنكُمْ جَزَآءً وَ لَا شُكُورًا» . ^۲

الحديث

۱۷۳۲.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :الإِيثارُ زينَةُ الزُّهدِ ، وبَذلُ المَوجودِ زينَةُ اليَقينِ . ^۳

۱۷۳۳.عنه صلى الله عليه و آله :أيُّمَا امرِىً اِشتَهى شَهوَةً فَرَدَّ شَهوَتَهُ وآثَرَ عَلى نَفسِهِ غَفَرَ اللّهُ لَهُ . ^۴

فصل يازدهم : ايثار

۱۱ / ۱ . ارزش ايثار

قرآن

«و هر چند در خودشان احتياجى [ مبرم ] باشد، آنها [ نيازمندان ] را بر خودشان مقدّم مى دارند. و هر كس از آزمندىِ نفس خود مصون مانَد، ايشان اند كه رستگاران اند» .

«و به [ پاس ] دوستىِ او (خدا) بينوا و يتيم و اسير را خوراك مى دادند. [و مى گفتند: ] ما براى خشنودىِ خداست كه به شما مى خورانيم و پاداش و سپاسى از شما نمى خواهيم» .

حديث

۱۷۳۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :ايثار ، زيور زهد است و بخشيدنِ داشته ها ، زيور يقين.

۱۷۳۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس هوسى كند و دست رد به سينه هَوَس خويش بزند و [ديگرى را ]بر خود مقدّم بدارد ، خداوند عز و جل او را مى آمرزد.