۱۶۴۲.عنه صلى الله عليه و آله :أفْضَلُ الجِهاد مَن جاهَدَ نَفْسَهُ الّتي بينَ جَنْبَيهِ . ^۱

۱۶۴۳.عنه صلى الله عليه و آله :أعدى عَدوِّكَ نَفسُكَ الَّتي بَينَ جَنبَيكَ . ^۲

۲ / ۲ . أفضل الجهاد

۱۶۴۴.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :أشَدُّ النّاسِ اجْتِهادا مَن تَرَكَ الذُّنوبَ . ^۳

۱۶۴۵.عنه صلى الله عليه و آله :أفْضَلُ الجِهادِ مَن أصْبَحَ لا يَهُمُّ بظُلْمِ أحدٍ. ^۴

۲ / ۳ . ثَمَرَةُ المجاهَدةِ

الكتاب

« وَ الَّذِينَ جَـهَدُواْ فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ » . ^۵

الحديث

۱۶۴۶.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :جاهِدوا أنفسَكُم على شَهَواتِكُم تَحِلَّ قلوبَكُم الحِكْمَةُ . ^۶

۱۶۴۷.عنه صلى الله عليه و آله :جاهِدوا أنفسَكُم بقِلَّةِ الطَّعامِ والشَّرابِ ، تُظِلَّكُمُ المَلائكةُ ويَفِرَّ عَنكُمُ الشَّيطانُ . ^۷

۱۶۴۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :برترين جهاد، جهاد كسى است كه با نفْسِ نهفته در ميان دو پهلوى خود مبارزه كند.

۱۶۴۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :دشمن ترين دشمن تو، نفْسى است كه ميان دو پهلويت قرار دارد.

۲ / ۲ . برترين جهاد

۱۶۴۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :سختكوش ترينِ مردم ، كسى است كه گناهان را فرو گذارد .

۱۶۴۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :برترين جهاد، جهاد كسى است كه صبحِ خود را با اين نيّت آغاز كند كه به هيچ كسى ستم روا ندارد.

۲ / ۳ . ثمره مجاهدت

قرآن

«و كسانى كه در راه ما كوشيده اند، به يقين ، راه هاى خود را بر آنان مى نماييم و به راستى ، خدا با نيكوكاران است» .

حديث

۱۶۴۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :با خواهش هاى نفْس خود بستيزيد تا دل هايتان را حكمت فرا بگيرد.

۱۶۴۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :با كم خوردن و كم آشاميدن ، به جنگ نفْس هاى خود برويد تا فرشتگان بر سر شما سايه افكنند و شيطان از شما بگريزد .

۱ / ۳ . العُلَماء

۱۶۳۹.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :اِتَّبِعُوا العُلَماءَ ؛ فَإِنَّهُم سُرُجُ الدُّنيا ومَصابيحُ الآخِرَةِ . ^۱

۱۶۴۰.عنه صلى الله عليه و آلهـ فِي التَّرغيبِ إلى طَلَبِ العِلمِ ـ: يَرفَعُ اللّهُ بِهِ أقواما يَجعَلُهُم فِيالخَيرِ أئِمَّةً يُقتَدى بِهِم ، تُرمَقُ ^۲ أعمالُهُم ، وتُقتَبَسُ آثارُهُم ، وتَرغَبُ المَلائِكَةُ في خُلَّتِهِم ، يَمسَحونَهُم في صَلاتِهِم بِأَجنِحَتِهِم . ^۳

الفصل الثّاني : المجاهدة

۲ / ۱ . جهادُ النّفسِ

۱۶۴۱.رسول اللّه صلى الله عليه و آلهـ مُخاطِبا أصحابهُ لما قدموا من بعض الحروب ـ: قَدِمْتُم خَيرَ مَقْدَمٍ ، وقَدِمْتُم مِن الجِهادِ الأصْغَرِ إلى الجهادِ الأكْبَرِ : مُجاهَدَةِ العَبدِ هَواهُ . ^۴

۱ / ۳ . دانشمندان

۱۶۳۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :از عالمان [صالح،] پيروى كنيد؛ چرا كه چراغ هاى دنيا و روشنايى هاى آخرت اند .

۱۶۴۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ در تشويق به طلب علم ـ: خداوند به سبب آن (دانش) ، اقوامى را بلندمرتبه مى گردانَد و آنان را در خوبى ها پيشوايانى قرار مى دهد كه سرمشق ديگران مى شوند ، و كارهايشان مورد توجّه ديگران قرار مى گيرد و از رفتارهايشان اقتباس مى شود. فرشتگان نيز به دوستى با آنان علاقه مند مى شوند و در هنگام نمازشان، بال هاى خود را بر سر آنها مى كشند .

فصل دوم : مجاهدت

۲ / ۱ . جهاد با نفس

۱۶۴۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ به اصحابش هنگامى كه از يكى از جنگ ها برگشتند ـ: خوش آمديد! و از جهاد اصغر ، پاى به ميدان جهاد اكبر گذاشتيد ؛ جهاد بنده با هواى نَفْسش.