۸ / ۴ . الإِطالَة

۱۵۱۸.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّ موسى عليه السلام لَقِيَ الخِضْرَ عليه السلام ، فَقالَ : أوصِني . فَقالَ الخِضْرُ : يا طالِبَ العِلمِ ، إنَّ القائِلَ أقَلُّ مَلالَةً مِنَ المُستَمِعِ ، فَلا تُمِلَّ جُلَساءَكَ إذا حَدَّثتَهُم . ^۱

۱۵۱۹.عنه صلى الله عليه و آله :لَيسَ البَيانُ كَثرَةَ الكَلامِ ، ولكِن فَصلٌ في ما يُحِبُّ اللّهُ عز و جل . ^۲

۸ / ۵ . سُؤالُ الأَجرِ

الكتاب

« قُلْ مَآ أَسْـئلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَا مَن شَآءَ أَن يَتَّخِذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِيلاً » . ^۳

الحديث

۱۵۲۰.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّ اللّهَ يُحِبُّ العَبدَ يَتَّخِذُ المِهنَةَ لِيَستَغنِيَ بِها عَنِ النّاسِ ، ويُبغِضُ العَبدَ يَتَعَلَّمُ العِلمَ يَتَّخِذُهُ مِهنَةً . ^۴

۱۵۲۱.عنه صلى الله عليه و آله :عَلَّمَ اللّهُ عز و جل آدَمَ ألفَ حِرفَةٍ مِنَ الحِرَفِ ، فَقالَ لَهُ : قُل لِوُلدِكَ وذُرِّيَّتِكَ : إن لَم تَصبِروا فَاطلُبُوا الدُّنيا بِهذِهِ الحِرَفِ ، ولا تَطلُبوها بِدينٍ ؛ فَإِنَّ الدّينَ لي وَحدي خالِصا ، وَيلٌ لِمَن طَلَبَ بِالدّينِ الدُّنيا ! وَيلٌ لَهُ !! ^۵

۸ / ۴ . درازگويى

۱۵۱۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :موسى عليه السلام ، خضر عليه السلام را ملاقات كرد و به او گفت : مرا اندرز ده .
خضر عليه السلام گفت : «اى خواهانِ علم! خستگىِ گوينده ، كمتر از شنونده است . پس هنگام سخن گفتن ، همنشينانت را خسته مكن» .

۱۵۱۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :بيان ، فزونىِ گفتار نيست ؛ بلكه گفتارى است فيصله دهنده ، در موردى كه خداوند عز و جل دوست دارد .

۸ / ۵ . درخواست مزد

قرآن

«بگو: در برابرِ اين [ رسالت ] ، اجرى از شما طلب نمى كنم، جز اين كه هر كس بخواهد ، راهى به سوى پروردگارش [ در پيش ]گيرد» .

حديث

۱۵۲۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند دوست دارد كه بنده اى كارى را پيشه خود سازد تا با آن ، از مردم ، بى نياز شود ؛ امّا بنده اى را كه دانش را براى پيشه قرار دادن مى آموزد ، دشمن مى دارد.

۱۵۲۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند عز و جل به آدم عليه السلام ، هزار حرفه از ميان حرفه ها آموخت و به او فرمود كه به فرزندان و نسلت بگو : «اگر صبر نمى كنيد ، از ره گذر اين حرفه ها دنيا را طلب كنيد و از راه دين ، در جستجوى دنيا نباشيد ؛ زيرا دين ، تنها براى من است . واى بر كسى كه از راه دين ، دنيا را طلب كند! واى بر او!» .

۱۵۱۵.عنه صلى الله عليه و آله :مَن دَعَا النّاسَ إلى قَولٍ أو عَمَلٍ ولَم يَعمَل هُوَ بِهِ ، لَم يَزَل في سَخَطِ اللّهِ حَتّى يَكُفَّ ، أو يَعمَلَ بِما قالَ أو دَعا إلَيهِ . ^۱

۸ / ۲ . الكَذِب

الكتاب

« وَ لَا تَقُولُواْ لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هَـذَا حَلَـلٌ وَ هَـذَا حَرَامٌ لِّتَفْتَرُواْ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لَا يُفْلِحُونَ » . ^۲

الحديث

۱۵۱۶.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :مَن فَسَّرَ القُرآنَ بِرَأيِهِ فَقَدِ افتَرى عَلَى اللّهِ الكَذِبَ . ^۳

۸ / ۳ . القَولُ بِغَيرِ عِلمٍ

۱۵۱۷.رسول اللّه صلى الله عليه و آلهـ لِابنِ مَسعودٍ ـ: يَا بنَ مَسعودٍ ، لا تَتَكَلَّم بِالعِلمِ إلّا بِشَيءٍ سَمِعتَهُ ورَأَيتَهُ ؛ فَإِنَّ اللّهَ تَعالى يَقولُ : «وَ لَاتَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤَادَ كُلُّ أُوْلَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْـئولًا» ^۴ . ^۵

۱۵۱۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس مردم را به گفتار يا كردارى دعوت كند و خود بدان عمل نكند ، هماره ، مشمول خشم خداست تا آن كه از اين كار بِايستد ، يا بدانچه مى گويد يا بدانچه فرا مى خوانَد ، عمل كند .

۸ / ۲ . دروغگويى

قرآن

«و براى آنچه زبان شما به دروغ مى پردازد، مگوييد: «اين ، حلال است و آن ، حرام» تا بر خدا دروغ بنديد ؛ زيرا كسانى كه بر خدا دروغ مى بندند ، رستگار نمى شوند» .

حديث

۱۵۱۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس قرآن را طبق رأى خود تفسير كند ، بر خداوند ، دروغ بسته است .

۸ / ۳ . سخن گفتن بدون علم

۱۵۱۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ به ابن مسعود ـ: اى ابن مسعود! درباره چيزى ، با علم [و يقين ]سخن نگو ، مگر آن را شنيده و ديده باشى ؛ زيرا خداوند متعال مى فرمايد : «چيزى را كه بدان علم ندارى ، دنبال مكن ، [زيرا] كه گوش و چشم و قلب، همه ، مورد پرسش واقع خواهند شد» .