۲ / ۳ . الإِلهام

الكتاب

«فَوَجَدَا عَبْدًا مِّنْ عِبَادِنَا ءَاتَيْنَـهُ رَحْمَةً مِّنْ عِندِنَا وَ عَلَّمْنَـهُ مِن لَّدُنَّا عِلْمًا» . ^۱

«وَأَوْحَيْنَا إِلَى أُمِّ مُوسَى أَنْ أَرْضِعِيهِ فَإِذَا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فِى الْيَمِّ وَ لَا تَخَافِى وَ لَا تَحْزَنِى إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ وَ جَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِينَ» . ^۲

الحديث

۱۰۶.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إذا أرادَ اللّهُ بِعَبدٍ خَيرا فَقَّهَهُ فِي الدّينِ وألهَمَهُ رُشدَهُ. ^۳

۱۰۷.عنه صلى الله عليه و آله :عِلمُ الباطِنِ سِرٌّ مِن سِرِّ اللّهِ عز و جل ، وحُكمٌ مِن حُكمِ اللّهِ ، يَقذِفُهُ في قُلوبِ مَن يَشاءُ مِن أولِيائِهِ. ^۴

الفصل الثالث : موانع المعرفة

۳ / ۱ . اِتِّباعُ الهَوى

الكتاب

« أَفَرَءَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَـهَهُ هَوَاهُ وَ أَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَى عِلْمٍ وَ خَتَمَ عَلَى سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلَى بَصَرِهِ غِشَـوَةً فَمَن يَهْدِيهِ مِن بَعْدِ اللَّهِ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ » . ^۵

الحديث

۱۰۸.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :حُبُّكَ لِلشَّيءِ يُعمي ويُصِمُّ. ^۶

۲ / ۳ . الهام

قرآن

«تا بنده اى از بندگان ما را يافتند كه از جانب خود به او رحمتى عطا كرده و از نزد خود بدو دانشى آموخته بوديم» .

«و به مادر موسى وحى (الهام) كرديم كه: او را شير ده، و چون بر او بيمناك شدى ، او را در نيل بينداز، و مترس و اندوه مدار كه ما او را به تو باز مى گردانيم و از [ زمره ]پيمبرانش قرار مى دهيم» .

حديث

۱۰۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر گاه خداوند ، خوبى بنده اى را بخواهد ، او را دين شناس مى گردانَد و راه هدايتش را به او الهام مى فرمايد .

۱۰۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :علم باطن ، رازى است از رازهاى خداوند عز و جل و حكمى از احكام اوست كه در دل هر يك از اولياى خود كه بخواهد ، قرار مى دهد .

فصل سوم : موانع معرفت

۳ / ۱ . هواپرستى

قرآن

«پس آيا ديدى كسى را كه هوس خويش را معبود خود قرار داده و خدا او را دانسته گم راه گردانيده و بر گوش او و دلش مُهر زده و بر ديده اش پرده نهاده است؟ پس از خدا ، چه كسى او را هدايت خواهد كرد؟ آيا پند نمى گيريد؟» .

حديث

۱۰۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :محبّتت به چيزى ، كور و كرت مى كند .

الفصل الثّاني : سبل المعرفة

۲ / ۱ . التَّعَلُّمُ وَالتَّفَكُّرُ

الكتاب

«الَّذِى عَلَّمَ بِالْقَلَمِ * عَلَّمَ الْاءِنسَـنَ مَا لَمْ يَعْلَمْ» . ^۱

الحديث

۱۰۲.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّمَا العِلمُ بِالتَّعَلُّمِ . ^۲

۱۰۳.عنه صلى الله عليه و آله :إنَّ التَّفكُّرَ حَياةُ قَلبِ البَصيرِ ، كما يَمشي المُستَنيرُ في الظُّلُماتِ بالنورِ ، يُحسِنُ التَّخلُّصَ ، وقِلَّة التَّربُّصَ . ^۳

۲ / ۲ . الوَحي

الكتاب

«نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ * عَلَى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنذِرِينَ» . ^۴

«عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَى» . ^۵

الحديث

۱۰۴.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :العِلمُ ميراثي وميراثُ الأَنبِياءِ قَبلي. ^۶

۱۰۵.عنه صلى الله عليه و آله :إنّا أهلُ بَيتٍ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ ، ومَوضِعُ الرِّسالَةِ ، ومُختَلَفُ المَلائِكَةِ ، وبَيتُ الرَّحمَةِ ، ومَعدِنُ العِلمِ. ^۷

فصل دوم : راه هاى معرفت

۲ / ۱ . آموختن و انديشيدن

قرآن

«همان كس كه به وسيله قلم آموخت. آنچه را كه انسان نمى دانست ، [ به تدريج به او ]آموخت » .

حديث

۱۰۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :همانا دانش ، با آموختن ، حاصل مى شود .

۱۰۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :انديشيدن ، [مايه] حيات دل شخص با بصيرت است ، همان گونه كه شخصِ چراغ به دست در تاريكى ها در پرتو نور [چراغ ]راه مى رود و به خوبى ، خود را نجات مى دهد و كمتر درنگ مى كند .

۲ / ۲ . وحى

قرآن

«روح الامين ، آن را بر دلت نازل كرد تا از [ جمله ] هشدار دهندگان باشى» .

«آن را [ فرشته ]شديد القوى ، به او فرا آموخت» .

حديث

۱۰۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :دانش ، ميراث من و ميراث پيامبران پيش از من است .

۱۰۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :ما اهل بيت ، از شجره نبوّت و جايگاه رسالت و محلّ آمد و شدِ فرشتگان و خانه رحمت و معدن دانش هستيم .