۵ / ۳ . القَلَم

الكتاب

« الَّذِى عَلَّمَ بِالْقَلَمِ » . ^۱

« ن وَ الْقَلَمِ وَ مَا يَسْطُرُونَ » . ^۲

الحديث

۱۴۸۴.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :يُؤتى بِصاحِبِ القَلَمِ يَومَ القِيامَةِ في تابوتٍ مِن نارٍ مُقفَلٍ عَلَيهِ بِأَقفالٍ مِن نارٍ ، فَيُنظَرُ قَلَمُهُ فيمَ أجراهُ ؛ فَإِن كانَ أجراهُ في طاعَةِ اللّهِ ورِضوانِهِ فُكَّ عَنهُ التّابوتُ ، وإن كانَ أجراهُ في مَعصِيَةِ اللّهِ هَوى بِهِ التّابوتُ سَبعين خَريفا . ^۳

الفصل السّادس : الاستفادة من الأمثال في التبليغ

۶ / ۱ . مَثَلُ الطّريقِ إلَى اللّهِ عز و جل

۱۴۸۵.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّ اللّهَ ضَربَ مَثَلاً صِراطا مُستَقيما ، على كَنَفَيِ الصِّراطِ دارانِ لَهُما أبوابٌ مُفَتّحَةٌ ، علَى الأبوابِ سُتورٌ وداعٍ يَدعو على رأسِ الصِّراطِ ، وداعٍ يَدعو فَوقَهُ ، واللّهُ يَدعو إلى دارِ السَّلامِ ويِهدي مَن يَشاءُ إلى صِراطٍ مُستَقيمٍ ، والأبوابُ الّتي على كَنَفَيِ الصِّراطِ حُدودُ اللّهِ ، فلا يَقَع أحَدٌ في حُدودِ اللّهِ حتّى يُكشَفَ السِّترُ ، والّذي يَدعو مِن فَوقِهِ واعِظُ رَبِّهِ . ^۴

۵ / ۳ . قلم

قرآن

«همان كس كه به وسيله قلم آموخت» .

«نون . سوگند به قلم و آنچه مى نويسند» .

حديث

۱۴۸۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :صاحب قلم (نويسنده) را روز قيامت ، در ميان تابوتى از آتش كه با قفل هايى از آتش سربسته است ، مى آورند و به قلم او نگريسته مى شود كه آن را در چه راهى به كار گرفته است . پس اگر آن را در راه اطاعت و خشنودى خداوند به كار گرفته باشد ، سرِ تابوت برايش گشوده مى شود و اگر قلمش را در راه نافرمانى خدا به كار بسته باشد ، هفتاد پاييز در تابوت مى مانَد .

فصل ششم : بهره گرفتن از مَثَل ها در تبليغ

۶ / ۱ . مَثَلِ راه رسيدن به خدا

۱۴۸۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند، راه راستى را مَثَل زده كه در دو كناره آن راه، دو خانه است كه درهاى گشوده دارند و جلوى درها پرده هايى آويزان است. بر سر آن راه، فراخواننده اى فرا مى خواند و در بالاى آن راه، فراخواننده ديگرى فرا مى خواند. و خداوند به خانه سلامتْ دعوت مى كند و هر كه را بخواهد، به راه راستْ هدايت مى كند. درهايى كه در دو كناره آن راه است، حدود خدايند كه هر كس در [قرقگاه ]حدود خداوندْ وارد شود، پرده برداشته مى شود ، و آن دعوتگرى كه از بالاى راه دعوت مى كند، واعظ پروردگار اوست .

۴ / ۳ . الخَصائِصُ العَمَلِيَّةُ

أ ـ تَطابُقُ القَلبِ وَاللِّسانِ

۱۴۷۹.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :أوحَى اللّهُ إلى بَعضِ أنبِيائِهِ : قُل لِلَّذينَ يَتَفَقَّهونَ لِغَيرِ الدّينِ ، ويَتَعَلَّمونَ لِغَيرِ العَمَلِ ، ويَطلُبونَ الدُّنيا لِغَيرِ الآخِرَةِ ؛ يَلبَسونَ لِلنّاسِ مُسوكَ الكِباشِ وقُلوبُهُم كَقُلوبِ الذِّئابِ ، ألسِنَتُهُم أحلى مِنَ العَسَلِ ، وأعمالُهُم أمَرُّ مِنَ الصَّبِرِ : إيّايَ يُخادِعونَ ؟ ! ولَاُتيحَنَّ لَكُم فِتنَةً تَذَرُ الحَكيمَ حَيرانَ ! ^۱

ب ـ الدَّعوَةُ بِالعَمَلِ قَبلَ اللِّسانِ

۱۴۸۰.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :قالَتِ الحَوارِيّونَ لِعيسى : يا روحَ اللّهِ ، مَن نُجالِسُ ؟ قالَ : مَن يُذَكِّرُكُمُ اللّهَ رُؤيَتُهُ ، ويَزيدُ في عِلمِكُم مَنطِقُهُ ، ويُرَغِّبُكُم فِي الآخِرَةِ عَمَلُهُ . ^۲

الفصل الخامس : وسائل التّبليغ

۵ / ۱ . الكَلامُ

۱۴۸۱.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّ مِنَ البَيانِ سِحرا ، ومِنَ العِلمِ جَهلاً ، ومِنَ الشِّعرِ حِكَما ، ومِنَ القَولِ عِيّا . ^۳

۵ / ۲ . الشِّعر

۱۴۸۲.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّ مِنَ البَيانِ لَسِحرا ، وإنَّ مِنَ الشِّعرِ لَحِكَما . ^۴

۱۴۸۳.المصنّف لعبد الرزّاق عن كعب بن مالك :أنَّهُ قالَ لِلنَّبِيِّ صلى الله عليه و آله : إنَّ اللّهَ عز و جل قَد أنزَلَ فِي الشِّعرِ ما أنزَلَ ، قالَ : إنَّ المُؤمِنَ يُجاهِدُ بِنَفسِهِ ولِسانِهِ ، وَالَّذي نَفسي بِيَدِهِ لَكَأَنَّ ما يَرمونَ بِهِ نَضحُ النَّبلِ . ^۵

۴ / ۳ . ويژگى هاى عملى

الف ـ هماهنگى دل با زبان

۱۴۷۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند به برخى از پيامبران خود وحى كرد : «به كسانى كه براى غير دين ، دنبال دين آموزى هستند و براى غير عمل ، دانش مى آموزند و دنيا را براى غير آخرت ، طلب مى كنند و براى مردم ، لباس گوسفندان به تن مى كنند ، در حالى كه دل هايشان به سانِ دل گرگان است و [نيز] زبان آنان ، شيرين تر از عسل ، امّا كارهايشان تلخ تر از شَبْيار است ، بگو : «آيا به من نيرنگ مى زنند؟ قطعا شما را در فتنه اى در افكنم كه حكيم را سرگردان ، وا گذارد!» .

ب ـ دعوت عملى ، پيش از دعوت زبانى

۱۴۸۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :حواريان به عيسى عليه السلام گفتند : اى روح خدا! با چه كسى همنشينى كنيم؟
فرمود : «آن كس كه ديدارش شما را به ياد خدا بيندازد و گفتارش به دانش شما بيفزايد و عمل او ، ميل شما را به آخرت ، بيشتر كند» .

فصل پنجم : ابزارهاى تبليغ

۵ / ۱ . گفتار

۱۴۸۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :برخى از گفتارها سِحرند و برخى از علم ها نادانى اند و برخى از اشعار ، حكمت اند و برخى از سخنان ، درماندگى اند.

۵ / ۲ . شعـر

۱۴۸۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :برخى از گفتارها سِحرند و برخى از اشعار ، حكمت اند.

۱۴۸۳.المصنَّف ، عبد الرزّاقـ به نقل از كعب بن مالك ـ: او به پيامبر صلى الله عليه و آله گفت : خداوند عز و جل درباره شعر ، چيزى را فرو فرستاده كه فرو فرستاده است .
فرمود : «مؤمن با جان و زبانش جهاد مى كند. سوگند به آن كه جانم به دست اوست ، گويا كه با شعر ، تيرى با شدّتْ مى افكنند» .