الحديث

۱۳۱۲.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّمَا الخَيرُ ما اُريدَ بِهِ وَجهُ اللّهِ تَعالى ، وعُمِلَ عَلى ما أمَرَ اللّهُ تَعالى [ بِهِ] . ^۱

۱۳۱۳.عنه صلى الله عليه و آلهـ لَمّا سَأَلَهُ رَجُلٌ : كَيفَ لي أن أعلَمَ أمري؟ـ: إذا أرَدتَ شَيئا مِن اُمورِ الدُّنيا فَعَسُرَ عَلَيكَ فَاعلَم أنَّكَ بِخَيرٍ ، وإذا أرَدتَ شَيئا مِن أمرِ الدُّنيا فَيَسُرَ لَكَ فَاعلَم أنَّهُ شَرٌّ لَكَ . ^۲

۱۳۱۴.عنه صلى الله عليه و آله :يُؤتى يَومَ القِيامَةِ بِأَنعَمِ أهلِ الدُّنيا مِنَ الكُفّارِ . فَيُقالُ : اِغمِسوهُ فِي النّارِ غَمسَةً ، فَيُغمَسُ فيها ، ثُمَّ يُقالُ لَهُ : أي فُلانُ ! هَل أصابَكَ نَعيمٌ قَطُّ ؟ فَيَقولُ : لا ما أصابَني نَعيمٌ قَطُّ .
ويُؤتى بِأَشَدِّ المُؤمِنينَ ضُرّا وبَلاءً ، فَيُقالُ : اِغمِسوهُ غَمسَةً فِي الجَنَّةِ ، فَيُغمَسُ فيها غَمسَةً ، فَيُقالُ لَهُ : أي فُلانُ ! هَل أصابَكَ ضُرٌّ قَطُّ أو بَلاءٌ ؟ فَيَقولُ : ما أصابَني قَطُّ ضُرٌّ ولا بَلاءٌ . ^۳

۱ / ۳ . تَفسيرُ البِرِّ

أ ـ الإِيمانُ وَالعَمَلُ الصّالِحُ

الكتاب

« لَّيْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّواْ وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لَـكِنَّ الْبِرَّ مَنْ ءَامَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْأَخِرِ وَ الْمَلَئِكَةِ وَ الْكِتَـبِ وَالنَّبِيِّينَ وَ ءَاتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِى الْقُرْبَى وَ الْيَتَـمَى وَ الْمَسَـكِينَ وَ ابْنَ السَّبِيلِ وَ السَّائِلِينَ وَ فِى الرِّقَابِ وَ أَقَامَ الصَّلَوةَ وَ ءَاتَى الزَّكَوةَ وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَـهَدُواْ وَ الصَّـبِرِينَ فِى الْبَأْسَاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ حِينَ الْبَأْسِ أُوْلَئِكَ الَّذِينَ صَدَقُواْ وَ أُوْلَئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ » . ^۴

حديث

۱۳۱۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :همانا نيكى ، آن است كه به خاطر خدا انجام شود و طبق آنچه خداى متعال فرمان داده است ، عمل گردد .

۱۳۱۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ در پاسخ مردى كه پرسيد: چگونه از وضع خودم آگاه شوم؟ ـ: هر گاه خواستى كارى از كارهاى دنيا را انجام دهى و برايت دشوار شد، بدان كه در نيكى هستى؛ و هر گاه خواستى كارى را از كارهاى دنيا را انجام دهى و برايت آسان شد، بدان كه آن براى تو بد است .

۱۳۱۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :روز رستاخيز ، مرفّه ترين كافر دنيا را مى آورند و گفته مى شود: «او را در آتش دوزخ فرو ببريد» و او در آن فرو برده مى شود . سپس به او گفته مى شود: «اى فلانى! آيا هرگز به تو نعمتى رسيده است؟» . مى گويد: نه ، هرگز به من نعمتى نرسيده است .
آن گاه زيانبارترين و گرفتارترين مؤمن را مى آورند . گفته مى شود: «او را در بهشت ، فرو ببريد» و او در آن فرو برده مى شود. آن گاه به او گفته مى شود: «اى فلانى! آيا هرگز به تو زيان و بلايى رسيده است؟» . مى گويد: نه، هرگز به من زيان و بلايى نرسيده است .

۱ / ۳ . معناى خير

الف ـ ايمان و عمل صالح

قرآن

«نيكوكارى، آن نيست كه روىِ خود را به سوى مشرق و مغرب بگردانيد؛ بلكه نيكوكارى ، آن است كه كسى به خدا و روز بازپسين و فرشتگان و كتاب [ ـِ آسمانى ] و پيامبران ايمان آوَرَد، و مال [ خود ]را با وجودِ دوست داشتنش، به خويشاوندان و يتيمان و بينوايان و در راه ماندگان و گدايان و در [ راهِ آزاد كردن ] بندگان بدهد و نماز را بر پاى دارد و زكات را بدهد، و آنان كه چون عهد مى بندند، به عهد خود وفاداران اند؛ و در سختى و زيان و به هنگام جنگ، شكيبايان اند؛ آنان اند كسانى كه راست گفته اند، و آنان همان پرهيزگاران اند» .

الباب التاسع : الخير

الفصل الأوّل : معرفة الخير

۱ / ۱ . مَبدَأُ مَعرِفَةِ الخَيرِ وَالشَّرِّ وميزانُها

الكتاب

« وَ نَفْسٍ وَ مَا سَوَّاهَا * فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَ تَقْوَاهَا » . ^۱

الحديث

۱۳۰۹.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :دَع ما يُريبُكَ إلى ما لا يُريبُكَ ؛ فَإِنَّ الخَيرَ طُمَأنينَةٌ ، وإنَّ الشَّرَّ ريبَةٌ . ^۲

۱۳۱۰.عنه صلى الله عليه و آله :البِرُّ ما طابَت بِهِ النَّفسُ وَاطمَأَنَّ إلَيهِ القَلبُ ، وَالإِثمُ ما جالَ فِي النَّفسِ وتَرَدَّدَ فِي الصَّدرِ . ^۳

۱۳۱۱.عنه صلى الله عليه و آلهـ لَمّا سُئِلَ عَنِ البِرِّ وَالإِثمِ ـ: البِرُّ حُسنُ الخُلُقِ ، وَالإِثمُ ما حاكَ في صَدرِكَ وكَرِهتَ أن يَطَّلِعَ عَلَيهِ النّاسُ . ^۴

۱ / ۲ . حَقيقَةُ الخَيرِ وَالشَّرِّ

الكتاب

« وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ أَنَّمَا نُمْلِى لَهُمْ خَيْرٌ لِّأَنفُسِهِمْ إِنَّمَا نُمْلِى لَهُمْ لِيَزْدَادُواْ إِثْمًا وَلَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ » . ^۵

باب نهم : خير

فصل يكم : شناخت خير

۱ / ۱ . زمينه و معيار شناخت خير و شر

قرآن

«سوگند به نَفْس، و به آن كس كه آن را درست كرد، سپس پليدكارى و پرهيزگارى اش را به آن الهام كرد » .

حديث

۱۳۰۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر چه تو را به ترديد مى افكند، آن را وا گذار و به سوى چيزى رو كن كه در تو ترديد نمى انگيزد؛ چرا كه نيكى، [ مايه] اطمينان و آرامش است و بدى، [ موجب اضطراب و ]ترديد .

۱۳۱۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :نيكى، آن است كه جان با آن آرام گيرد و دل با آن اطمينان يابد و گناه، آن است كه در درون ، اضطراب پديد آورد و در سينه ، ترديد .

۱۳۱۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ چون از ايشان پرسيدند: نيكى و گناه چيست؟ ـ: نيكى، خوش رفتارى است؛ و گناه، آن است كه در سينه ات اضطرابْ پديد آورَد و خوش نداشته باشى كه مردم از آن آگاه شوند .

۱ / ۲ . حقيقتِ خير و شر

قرآن

«و البته نبايد كسانى كه كافر شده اند، بپندارند كه اين كه به ايشان مهلت مى دهيم، براى آنان نيكوست. ما فقط به ايشان مهلت مى دهيم تا بر گناه [ خود ] بيفزايند، و [ آن گاه ، ]عذابى خفّت آور خواهند داشت» .