۱ / ۴ . التَّمَسُّكُ بِالقِيَمِ الأَخلاقِيَّةِ وَالعَمَلِيَّةِ

۱۰۱۳.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنّ صَلاحَ أوَّلِ هذهِ الاُمَّةِ بالزُّهدِ واليَقينِ ، وهَلاكُ آخِرِها بالشُّحِّ والأمَلِ . ^۱

۱۰۱۴.عنه صلى الله عليه و آله :لا تَزالُ اُمَّتي بِخَيرٍ ما تَحابُّوا وتَهادَوا ، وأدَّوُا الأَمانَةَ ، وَاجتَنَبُوا الحَرامَ ، ووَقَّرُوا الضَّيفَ ، وأَقامُوا الصَّلاةَ ، وآتَوُا الزَّكاةَ ، فَإِذا لَم يَفعَلوا ذلِكَ ابتُلُوا بِالقَحطِ وَالسِّنينَ . ^۲

۱۰۱۵.عنه صلى الله عليه و آله :لا يَزالُ النّاسُ بِخَيرٍ ما أمَروا بِالمَعروفِ ونَهَوا عَنِ المُنكَرِ ، وتَعاوَنوا عَلَى البِرِّ وَالتَّقوى ، فَإِذا لَم يَفعَلوا ذلِكَ نُزِعَت مِنهُمُ البَرَكاتُ ، وسُلِّطَ بَعضُهُم عَلى بَعضٍ ، ولَم يَكُن لَهُم ناصِرٌ فِي الأَرضِ ولا فِي السَّماءِ . ^۳

۱۰۱۶.عنه صلى الله عليه و آله :أكثَرُ ما تَلِجُ بهِ اُمَّتِيَ الجَنَّةَ ، تَقوَى اللّهِ وحُسنُ الخُلقِ . ^۴

الفصل الثّاني : عوامل هلاك الاُمم

۲ / ۱ . قِيادَةُ المُضِلّينَ وَالتَّبَعِيَّةُ العَمياءُ

الكتاب

«وَ كَذَ لِكَ مَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ فِى قَرْيَةٍ مِّن نَّذِيرٍ إِلَا قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا وَجَدْنَا ءَابَاءَنَا عَلَى اُمَّةٍ وَ إِنَّا عَلَى ءَاثَـرِهِم مُّقْتَدُونَ» ^۵ .

۱ / ۴ . چنگ زدن به ارزش هاى اخلاقى و رفتارى

۱۰۱۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :درستى آغاز اين امّت ، در گرو يقين و زهد است و تباهى آخر آن ، در آرزو و بخل .

۱۰۱۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :امّت من ، تا زمانى كه يكديگر را دوست بدارند ، به هم هديه دهند ، امانت را برگردانند ، از حرامْ دورى كنند ، ميهمان را گرامى بدارند ، نماز بگزارند و زكات بپردازند ، پيوسته در خير به سر مى برند و هر گاه چنين نكردند ، به قحطى و خشك سالى مبتلا مى شوند .

۱۰۱۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :مردم ، تا زمانى كه امر به معروف و نهى از منكر كنند و در نيكى و پرهيزگارى همكارى نمايند ، پيوسته در خير خواهند بود و هر گاه چنين نكنند ، بركت ها از آنها گرفته مى شوند و برخى ، بر برخى ديگر ، مسلّط مى گردند و ايشان را در زمين و آسمان ، ياورى نيست .

۱۰۱۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :بيشترين چيزى كه امّتم به سبب آن به بهشت مى روند ، خداپروايى و خوش خويى است .

فصل دوم : عوامل نابودى امّت ها

۲ / ۱ . رهبرى گم راهان و پيروى كوركورانه

قرآن

«و بدين گونه ، در هيچ شهرى پيش از تو هشدار دهنده اى نفرستاديم ، مگر آن كه خوش گذرانان آن گفتند: ما پدران خود را بر آيينى [ و راهى ] يافته ايم و ما از پىِ ايشان راه سپريم .» .

الباب الثّاني : الاُمة

الفصل الأوّل : عوامل تقدُّم الاُمم

۱ / ۱ . قِيادَةُ أئِمَّةِ الهُدى

۱۰۰۷.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :لَن تَهلِكَ الاُمَّةُ وإن كانَت ضالَّةً ، إذا كانَتِ الأَئِمَّةُ هادِيَةً مَهدِيَّةً . ^۱

۱۰۰۸.عنه صلى الله عليه و آله :إذا أرادَ اللّهُ عز و جل بِقَومٍ خَيرا وَلّى عَلَيهِم حُلماءَهُم ، وقَضّى بَينَهُم عُلَماءَهُم ، وجَعَلَ المالَ في سَخاياهُم . ^۲

۱ / ۲ . الجَماعَةُ

۱۰۰۹.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :يدُ اللّهِ على الجَماعَةِ ، والشّيطانُ معَ مَن خالَفَ الجَماعَةَ يَركُضُ . ^۳

۱۰۱۰.عنه صلى الله عليه و آله :أيُّها النّاسُ ، علَيكُم بالجَماعةِ ، وإيّاكُم والفُرْقةَ . ^۴

۱۰۱۱.عنه صلى الله عليه و آله :الجَماعةُ رَحمَةٌ والفُرْقَةُ عَذابٌ . ^۵

۱ / ۳ . صَلاحُ الخاصَّةِ

۱۰۱۲.الإمام الباقر عليه السلام عن رسول اللّه صلى الله عليه و آله :صِنفانِ مِن اُمَّتي إذا صَلُحا صَلُحَت اُمَّتي ، وإذا فَسَدا فَسَدَت اُمَّتي . قيلَ : يا رَسولَ اللّهِ ، ومَن هُما ؟ قالَ : الفُقَهاءُ وَالاُمَراءُ . ^۶

باب دوم : امّت

فصل يكم : عوامل پيشگامى امّت ها

۱ / ۱ . رهبرى پيشوايان هدايت

۱۰۰۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر گاه پيشوايانْ راهنما و ره يافته باشند ، اُمّت ، هر گز تباه نمى شود ، هر چند گم راه باشد .

۱۰۰۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند عز و جل هر گاه براى مردمى اراده خير كند ، بردبارانشان (/ خِردمندانشان) را بر آنان فرمان روا مى كند و عالمانشان را در ميانشان ، داور قرار مى دهد و ثروت را در دست بخشندگانشان مى گذارد .

۱ / ۲ . يك پارچگى

۱۰۰۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :دست خدا بر سر جماعت است و شيطان ، همراه كسى است كه با جماعت مسلمانان ناسازگارى كند .

۱۰۱۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :اى مردم ! به جماعت (يك پارچگى) روى آوريد و از پراكندگى بپرهيزيد .

۱۰۱۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :جماعت (يك پارچگى) ، رحمت است و پراكندگى ، عذاب .

۱ / ۳ . درستكار بودن خواص

۱۰۱۲.امام باقر عليه السلام :پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : «دو دسته از امّت من هستند كه اگر درست شوند ، امّتم درست مى شوند و اگر فاسد شوند ، امّتم فاسد مى شوند» .
گفته شد : اى پيامبر خدا! آن دو دسته كدام اند؟
فرمود : «دين شناسان و فرمان روايان» .