همچنين ابن حجر ، اجمالاً عدم فهم حديث ياد شده را تأييد مى كند . ^۱
البته عدّه اى (از جمله افراد ياد شده) خواسته اند كه ولو به صورت احتمال ، مقصود از خلفاى دوازده گانه را بيان كنند ؛ ليكن با تأمّل در آنچه گفته اند ، مشخّص مى گردد كه مدّعاى آنان ، نه از حيث عدد و نه از حيث ويژگى ها با آنچه پيامبر صلى الله عليه و آله فرموده است ، قابل انطباق نيست .

«لا يَزالُ أَمرُ النَّاسِ ماضيا ما وَلِيَهُم اثنا عَشَرَ رَجُلاً ؛ ^۱ همواره امور مردم انجام مى شود ، مادام كه دوازده مرد ، سرپرست آنها باشند» ، گزارش شده است .
همه اين گزارش ها نشان دهنده آن است كه پيامبر خدا ، در پى معرّفى جانشينان خود و رهبران آينده جهان اسلام بوده و راوى يا راويان حديث ، سخن پيامبر صلى الله عليه و آله را نقل به معنا كرده اند .
نكته قابل توجّه ، اين كه پس از معرّفى دوازده نفر به عنوان جانشينان پس از پيامبر صلى الله عليه و آله توسّط ايشان ، همهمه و هياهو ، مجلس را فرا گرفت ، به گونه اى كه جابر بن سَمُره تصريح مى كند كه سخن پايانى پيامبر صلى الله عليه و آله را نشنيده است و از پدر يا عموى خود مى پرسد كه : ايشان چه گفت ؟ و او پاسخ مى دهد كه ايشان فرمود : «كلّهم من قريش ؛ ^۲ همه آنها از قريش اند» يا «كلّهم من بنى هاشم ؛ ^۳ همه آنها از بنى هاشم اند» .
اين ، نشان مى دهد كه فضاى سياسى براى اعلان رهبران آينده جهان اسلام ، مناسب نبوده است ، چنان كه جمله «وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ ؛ ^۴ خداوند ، تو را از آسيب مردمان ، حفظ مى كند» ، در جريان غدير ، اشاره به همين واقعيت است .

۳ . مقصود از «دوازده خليفه»

تأمّل در واژه هاى «خليفه» ، «امام» ، «وصى» ، «امير» و الفاظ مشابه آن ـ كه در گزارش هاى مختلف حديث جابر آمده به روشنى نشان مى دهد كه پيامبر صلى الله عليه و آله در اين پيام مهم ، در صدد ارائه مشخّصات افرادى بوده كه شايستگى علمى ، عملى ، سياسى و مديريتى لازم را براى رهبرى جامعه اسلامى پس از او دارند ؛ كسانى كه از هر جهت مى توانند خليفه خدا و خليفه پيامبر خدا باشند . ليكن اينان چه كسانى هستند ؟
از نگاه پيروان اهل بيت عليهم السلام پاسخ اين سؤال روشن است ؛ زيرا آنان بر اين باورند كه خلفاى دوازده گانه پيامبر صلى الله عليه و آله دوازده تن از اهل بيت ايشان هستند كه اوّلين آنها امام على عليه السلام و آخرين آنها امام مهدى عليه السلام است كه هم اكنون ، زنده است و روزى جهان را پُر از عدل و انصاف خواهد كرد .
محدّثان اهل ، سنّت با اين كه حديث جابر بن سَمُره را صحيح مى دانند ، پاسخ روشنى براى تبيين مصاديق خلفاى دوازده گانه ندارند تا آن جا كه ابن جوزى در كتاب كشف المشكل مى گويد :
اگر چه درباره اين حديث ، جستجوى بسيارى كردم و در مورد آن سؤال نمودم ؛ ليكن كسى را نيافتم كه مقصود [واقعى] آن را بداند . ^۵
مهلّب نيز چنين تصريح مى نمايد :
كسى را نيافتم كه به معناى حقيقى اين حديث ، رسيده باشد! ^۶