الفصل الثّامن : من حقوق الإمام

۸ / ۱ . الطّاعَةُ

الكتاب

« يَـأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ أَطِيعُواْ اللَّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِى الْأَمْرِ مِنكُمْ » . ^۱

الحديث

۸۷۱.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :فَأَمّا مَن لَقِيَ اللّهُ عز و جل بِخَمسٍ فَلَهُ الجَنَّةُ : الصَّلاةِ ، والزّكاةِ ، وَحِجِّ البَيتِ ، وصِيامِ شَهرِ رَمَضانَ ، وطاعَةِ وُلاةِ الأَمرِ ، ولا طاعَةَ لِمَخلوقٍ في مَعصِيَةِ الخالِقِ . ^۲

۸۷۲.عنه صلى الله عليه و آله :اُمِرتُ بِطاعَةِ اللّهِ رَبّي ، وَاُمِرَ الأَئِمَّةُ مِن أهلِ بَيتي بِطاعَةِ اللّهِ وطاعَتي ، وَاُمِرَ النّاسُ جَميعا دونَهُم بِطاعَةِ اللّهِ وطاعَتي وطاعَةِ الأَئِمَّةِ مِن أهلِ بَيتي ، فَمَن تَبِعَهُم نَجا ومَن تَرَكَهُم هَلَكَ . ^۳

۸ / ۲ . النُّصْحُ

۸۷۳.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :ما نَظَرَ اللّهُ عز و جل إلى وَلِيٍّ لَهُ يُجْهِدُ نَفسَهُ بِالطّاعَةِ لِاءِمامِهِ وَالنَّصيحَةِ ، إلّا كانَ مَعَنا فِي الرَّفيقِ الأَعلى . ^۴

۸۷۴.عنه صلى الله عليه و آله :آمُرُكُم أن لا تُشرِكوا بِاللّهِ شَيئا ، وأن تَعتَصِموا بِالطّاعَةِ جَميعا حَتّى يَأتِيَكُم أمرُ اللّهِ وأنتُم عَلى ذلِكَ ، وأن تُناصِحُوا وُلاةَ الأَمرِ مِنَ الَّذينَ يَأمُرونَكُم بِأَمرِ اللّهِ . ^۵

فصل هشتم : برخى حقوق امام

۸ / ۱ . فرمان بُردارى

قرآن

«اى كسانى كه ايمان آورده ايد! خدا را اطاعت كنيد و پيامبر و اولياى امر خود را [ نيز ]اطاعت كنيد» .

حديث

۸۷۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس با پنج چيز خداوند عز و جل را ديدار كند، بهشت از آنِ او باشد: نماز، زكات، حجّ خانه خدا، روزه ماه رمضان، و فرمان بُردارى از زمامداران؛ امّا از هيچ مخلوقى نبايد در آنچه نافرمانى خداست، فرمان بُرد.

۸۷۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :من به فرمان بُردارى از خداوند پروردگارم، مأمور شده ام و امامان از اهل بيت من به فرمان بُردارى از خدا و فرمان بُردارى از من، مأمور شده اند و ديگر مردمان، همگى، به فرمان بُردارى از خدا و من و فرمان بُردارى از امامان از اهل بيت من، مأمور شده اند. پس، هر كه از ايشان پيروى كند، نجات مى يابد و هر كه ايشان را وا گذارد تباه شود .

۸ / ۲ . خيرخواهى

۸۷۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند عز و جل به هيچ دوستى از دوستان خود كه در فرمان بُردارى از پيشوايش و خيرخواهى ^۶ نسبت به او جديّت نمايد، نظر نمى كند مگر اين كه در رَفيق اَعلى ^۷ با ما باشد.

۸۷۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :به شما توصيه مى كنم كه چيزى را شريك خدا نگردانيد و همگى به رشته فرمان بُردارى چنگ زنيد تا در اين حال، فرمان خدا شما را در رَسد، و نسبت به زمامدارانى كه شما را به فرمان خدا فرمان مى دهند، خيرخواهى داشته باشيد.

۷ / ۴ . المَحَبَّةُ وَالرَّحمَةُ لِجَميعِ النّاسِ

۸۶۶.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :اللّهُمَّ مَن وَلِيَ مِن أمرِ اُمَّتي شَيئا فَشَقَّ عَلَيهِم فَاشقُق عَلَيهِ ، ومَن وَلِيَ مِن أمرِ اُمّتي شَيئا فَرَفَقَ بِهِم فَارفُق بِهِ . ^۱

۷ / ۵ . الاتِّصالُ المُباشِرُ بِالنّاسِ

۸۶۷.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :ما مِن إمامٍ يَغلِقُ بابَهُ دونَ ذَوِي الحاجَةِ وَالخَلَّةِ ^۲ وَالمَسكَنَةِ ، إلّا أغلَقَ اللّهُ أبوابَ السَّماءِ دونَ خَلَّتِهِ وحاجَتِهِ ومَسكَنَتِهِ . ^۳

۸۶۸.عنه صلى الله عليه و آله :مَن وَلِيَ مِن أمرِ المُسلِمينَ شَيئا ، فَاحتَجَبَ عَن ضَعَفَةِ المُسلِمينَ ، احتَجَبَ اللّهُ عَنهُ يَومَ القِيامَةِ . ^۴

۷ / ۶ . تَقديمُ المُستَضعَفينَ

۸۶۹.رسول اللّه صلى الله عليه و آلهـ مِن كَلامٍ قالَهُ لِعَلِيٍّ عليه السلام لَمَّا استَعمَلَهُ عَلَى اليَمَنِ ـ: قَدِّمِ الوَضيعَ قَبلَ الشَّريفِ ، وقَدِّمِ الضَّعيفَ قَبلَ القَوِيِّ . ^۵

۷ / ۷ . التَّقَشُّفُ فِي النَّفَقَةِ مِن بَيتِ المالِ

۸۷۰.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :لا يَحِلُّ لِلخَليفَةِ مِن مالِ اللّهِ إلّا قَصعَتانِ ؛ قَصعَةٌ يَأكُلُها هُوَ وأهلُهُ ، وقَصعَةٌ يَضَعُها بَينَ يَدَيِ النّاسِ . ^۶

۷ / ۴ . محبّت و مهربانى با عموم مردم

۸۶۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :بار خدايا ! هر كس زمام چيزى از امّت مرا به دست گيرد و بر آنانْ سخت گيرد، تو بر او سخت گير و هر كس زمام چيزى از امّتم را به دست گيرد و با آنان نرمش كند، تو با او به نرمى رفتار كن .

۷ / ۵ . ارتباط مستقيم با مردم

۸۶۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هيچ پيشوايى نيست كه درِ [خانه ]خود را به روى نيازمندان و درويشان و مستمندان ببندد، مگر آن كه خداوند، درهاى آسمان را بر روى نياز و درويشى و مستمندى او فرو مى بندد .

۸۶۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس زمام كارى از كارهاى مسلمانان را به دست گيرد و خود را از دسترسِ مسلمانان مستضعف به دور دارد ، ^۷ خداوند، در روز رستاخيز، خويشتن را از دسترس او دور نگه مى دارد .

۷ / ۶ . مقدّم داشتن مستضعفان

۸۶۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ از سخنان ايشان به على عليه السلام در هنگام كه او را بر يمن گماشت ـ: «فرودست را بر فَرادست، مقدّم بدار و ناتوان را بر زورمند» .

۷ / ۷ . صرفه جويى در هزينه كردن از بيت المال

۸۷۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :براى خليفه از مال خدا، بيش از دو كاسه روا نيست : كاسه اى كه خود و خانواده اش بخورند ؛ و كاسه اى كه در برابر مردم بگذارد .