ج ـ مَكارِمُ الأَخلاقِ

۲۴.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :التَّوَدُّدُ إلَى النّاسِ نِصفُ العَقلِ. ^۱

۲۵.عنه صلى الله عليه و آله :حُسنُ الأَدَبِ دَليلٌ عَلى صِحَّةِ العَقلِ. ^۲

د ـ التَّزَوُّدُ لِلآخِرَةِ

۲۶.رسول اللّه صلى الله عليه و آلهـ مِن خُطبَةٍ لَهُ يَومَ الجُمُعَةِ ـ: ألا وإنَّ مِن عَلاماتِ العَقلِ : التَّجافِيَ عَن دارِ الغُرورِ ، وَالإِنابَةَ إلى دارِ الخُلودِ ، وَالتَّزَوُّدَ لِسُكنَى القُبورِ ، وَالتَّأَهُّبَ لِيَومِ النُّشورِ. ^۳

ه ـ الخَتمُ بِالجَنَّةِ

۲۷.رسول اللّه صلى الله عليه و آلهـ في وَصِيَّتِهِ لِعَلِيٍّ عليه السلام ـ: العَقلُ مَا اكتُسِبَت بِهِ الجَنَّةُ ، وطُلِبَ بِهِ رِضَا الرَّحمنِ. ^۴

۵ / ۲ . إختِبارُ العَقلِ

۲۸.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :سَبعَةُ أشياءَ تَدُلُّ عَلى عُقولِ أصحابِها : المالُ يَكشِفُ عَن مِقدارِ عَقلِ صاحِبِهِ ، وَالحاجَةُ تَدُلُّ عَلى عَقلِ صاحِبِها ، وَالمُصيبَةُ تَدُلُّ عَلى عَقلِ صاحِبِها إذا نَزَلَت بِهِ ، وَالغَضَبُ يَدُلُّ عَلى عَقلِ صاحِبِهِ ، وَالكِتابُ يَدُلُّ عَلى عَقلِ صاحِبِهِ ، وَالرَّسولُ يَدُلُّ عَلى عَقلِ مَن أرسَلَهُ ، وَالهَدِيَّةُ تَدُلُّ عَلى مِقدارِ عَقلِ مُهديها. ^۵

ج ـ اخلاق شايسته

۲۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :مهربانى با مردم،نيمى از خردمندى است .

۲۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :ادب نيكو ، نشانه سلامت خرد است .

د ـ توشه گيرى براى آخرت

۲۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ در يكى از خطبه هاى روز جمعه ـ: بدانيد كه از نشانه هاى خردمندى ، [ دل]كندن از خانه فريبنده[ ى دنيا] و رو كردن به سراى جاودانه و توشه گيرى براى خانه قبر و آمادگى براى روز رستاخيز است .

ه ـ راهيابى به بهشت

۲۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ در سفارش به على عليه السلام ـ: خرد ، آن چيزى است كه بهشت با آن به دست مى آيد و خشنودىِ خداوند ، با آن طلب مى گردد .

۵ / ۲ . آزمودن عقل

۲۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هفت چيز بر خردمندىِ صاحبان خرد ، دلالت دارد : ثروت ، از ميزان خرد صاحب مال ، پرده بر مى دارد ؛ نيازمندى ، بر خرد نيازمند ، دلالت دارد ؛ بلا ، بر خرد بلا ديده ، دلالت مى كند ؛ و خشم ، بر خرد خشمگين ، دلالت دارد ؛ نوشته بر خرد نويسنده دلالت مى كند ؛ فرستاده ، بر خرد فرستنده ، دلالت دارد ؛ و هديه ، بر اندازه خرد هديه دهنده ، دلالت مى كند .

۴ / ۳ . تِلاوَةُ القُرآنِ

۲۰.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :علَيكَ بِتِلاوَةِ القرآنِ ؛ فَإنّهُ نُورٌ لَكَ في الأرضِ ، وذُخرٌ لكَ في السَّماءِ . ^۱

۴ / ۴ . الجهادُ في سَبيلِ اللّهِ

۲۱.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :مَن رَمى بِسَهمٍ في سَبيلِ اللّهِ كانَ لَهُ نُورا يَومَ القِيامَةِ . ^۲

الفصل الخامس : علامات العقل

۵ / ۱ . آثارُ العَقلِ وَبَرَكاتُهُ

أ ـ عِقالُ الجَهلِ

۲۲.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّ العَقلَ عِقالٌ مِنَ الجَهلِ ، وَالنَّفسَ مِثلُ أخبَثِ الدَّوابِّ ، فَإِن لَم تُعقَل حارَت ، فَالعَقلُ عِقالٌ مِنَ الجَهلِ. ^۳

ب ـ مَعرِفَةُ اللّهِ عز و جل

۲۳.تحف العقول :قَدِمَ المَدينَةَ رَجُلٌ نَصرانِيٌّ مِن أهلِ نَجرانَ ، وكانَ فيهِ بَيانٌ ولَهُ وَقارٌ وهَيبَةٌ ، فَقيلَ : يا رَسولَ اللّهِ ، ما أعقَلَ هذَا النَّصرانِيَّ ؟! فَزَجَرَ القائِلَ وقالَ : مَه ! إنَّ العاقِلَ مَن وَحَّدَ اللّهَ وعَمِلَ بِطاعَتِهِ. ^۴

۴ / ۳ . تلاوت قرآن

۲۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :بر تو باد تلاوت قرآن ؛ چرا كه در زمين برايت نور است و در آسمان ، برايت اندوخته .

۴ / ۴ . جهاد در راه خدا

۲۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :كسى كه در راه خدا تيراندازى كند ، براى او نورى در قيامت خواهد بود .

فصل پنجم : نشانه هاى عقل

۵ / ۱ . آثار و فوايد عقل

الف ـ مهار شدن جهل

۲۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :عقل،بازدارنده از جهل است و نفْس، به سانِ پليدترين چارپاست كه اگر مهار نگردد ، سرگردان مى شود . پس عقل ، مهار نادانى است .

ب ـ شناخت خدا

۲۳.تحف العقول :مردى مسيحى از اهل نَجران ، وارد مدينه شد . وى مردى سخنور و با وقار و هيبت بود .
گفته شد : اى پيامبر خدا ! چه قدر اين مسيحى ، خردمند است !
پيامبر خدا ، گوينده را از سخن باز داشت و فرمود : «ساكت ! خردمند ، كسى است كه خدا را به يگانگى باور كند و به پيروى از او پايبند باشد» .