۴۶۰.عنه صلى الله عليه و آله :الدُّعاءُ جُندٌ مِن أجنادِ اللّهِ تَعالى مُجَنَّدٌ ، يَرُدُّ القَضاءَ بَعدَ أن يُبرَمَ . ^۱

ب ـ صِلَةُ الأَرحام

۴۶۱.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :مَن سَرَّهُ النَّسأُ فِي الأَجَلِ ، وَالزِّيادَةُ فِي الرِّزقِ ، فَليَصِل رَحِمَهُ . ^۲

۶ / ۳ . ما يوجِبُ سوءَ البَداءِ

الكتاب

«إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمْ وَ إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ» . ^۳

الحديث

۴۶۲.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :ما نَقَضَ قَومٌ عَهدَهُم إلّا سُلِّطَ عَلَيهِم عَدُوُّهُم ، وما جارَ قَومٌ إلّا كَثُرَ القَتلُ بَينَهُم ، وما مَنَعَ قَومٌ الزَّكاةَ إلّا حُبِسَ القَطرُ عَنهُم ، ولا ظَهَرَت فيهِمُ الفاحِشَةُ إلّا فَشا فيهِمُ المَوتُ ، وما يُخسِرُ قَومٌ المِكيالَ وَالميزانَ إلّا اُخِذوا بِالسِّنينَ . ^۴

۴۶۳.عنه صلى الله عليه و آله :إذا أبغَضَ المُسلِمونَ عُلَماءَهُم ، وأظهَروا عِمارَةَ أسواقِهِم وتَناكَحوا عَلى جَمعِ الدَّراهِمِ ، رَماهُمُ اللّهُ عز و جلبِأَربَعِ خِصالٍ : بِالقَحطِ مِنَ الزَّمانِ ، وَالجَورِ مِنَ السُّلطانِ ، وَالخِيانَةِ مِن وُلاةِ الأَحكامِ ، وَالصَّولَةِ مِنَ العَدُوِّ . ^۵

۴۶۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :دعا ، سپاهى از سپاهيان آماده خداى متعال است كه قضا را [حتّى ]پس از قطعى شدن ، باز مى گردانَد .

ب ـ صله رَحِم

۴۶۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كه تأخير در اَجَل و بسيارى در روزى ، خوش حالش مى كند ، بايد صله رَحِم نمايد .

۶ / ۳ . عوامل ناخوشايندى بدا

قرآن

«در حقيقت، خدا حال قومى را تغيير نمى دهد تا آنان ، حال خود را تغيير دهند. و چون خدا براى قومى آسيبى بخواهد، هيچ برگشتى براى آن نيست، و غير از او حمايتگرى براى آنان نخواهد بود» .

حديث

۴۶۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هيچ قومى پيمانشان را نشكستند ، جز اين كه دشمنانشان بر آنان مسلّط شدند ، و هيچ قومى ستم نكردند ، جز اين كه كشتار در بينشان رواج يافت ، و هيچ قومى از پرداخت زكات خوددارى نكردند ، مگر اين كه از باران ، محروم شدند ، و گناه در ميان آنان ، پديدار نگشت ، مگر اين كه مرگ در بينشان گسترش يافت ، و هيچ قومى در پيمانه و وزن كردن ، كم نگذاشتند ، جز اين كه به قحطى گرفتار آمدند .

۴۶۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر گاه مسلمانان ، دانشمندانشان را دشمن بدارند و ساختمان هاى بازارشان را بلند كنند [و مال اندوزى را بر ساير كارها ترجيح دهند ]و بر پايه انباشت ثروت ، ازدواج نمايند ، خداوند عز و جلآنان را با چهار چيز ، هدف قرار مى دهد : قحطى روزگار ، ستم پادشاه ، خيانت داوران ، و يورش دشمن .

الفصل السّادس : البداء في القضاء

۶ / ۱ . معنى البداء

۴۵۷.رسول اللّه صلى الله عليه و آلهـ في قَولِهِ : «يَمْحُواْ اللَّهُ مَا يَشَاءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِندَهُ أُمُّ الْكِتَـبِ» ـ: يَمحو مِنَ الأَجَلِ ما يَشاءُ ، ويَزيدُ فيهِ ما يَشاءُ . ^۱

۴۵۸.عنه صلى الله عليه و آله :إنَّ اللّهَ عز و جل أوحى إلى نَبِيٍّ مِن أنبِيائِهِ : أن أخبِر فُلانَ المَلِكَ أنّي مُتَوَفّيهِ إلى كَذا وكَذا ، فَأَتاهُ ذلِكَ النَّبِيُّ فَأَخبَرَهُ ، فَدَعَا اللّهَ المَلِكُ وهُوَ عَلى سَريرِهِ حَتّى سَقَطَ مِنَ السَّريرِ ، فَقالَ : يا رَبِّ أجِّلني حَتّى يَشِبَّ طِفلي وأقضِيَ أمري ، فَأَوحَى اللّهُ عز و جلإلى ذلِكَ النَّبِيِّ أنِ ائتِ فُلانَ المَلِكَ ، فَأَعلِمهُ أنّي قَد أنسَيتُ في أجَلِهِ وزِدتُ في عُمُرِهِ خَمسَ عَشرَةَ سَنَةً ، فَقالَ ذلِكَ النَّبِيُّ : يا رَبِّ إنَّكَ لَتَعلَمُ أنّي لَم أكذِب قَطُّ ، فَأَوحَى اللّهُ عز و جل إلَيهِ : إنَّما أنتَ عَبدٌ مَأمورٌ فَأَبلِغهُ ذلِكَ ، وَاللّهُ لا يُسأَلُ عَمّا يَفعَلُ . ^۲

۶ / ۲ . ما يوجِبُ حُسنَ البَداءِ

أ ـ الدُّعاءُ

۴۵۹.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :الدُّعاءُ يَرُدُّ القَضاءَ ، وللّهِِ في خَلقِهِ قَضاءانِ : قَضاءٌ ماضٍ ، وقَضاءٌ مُحدَثٌ . ^۳

فصل ششم : بدا در قضا

۶ / ۱ . معناى بدا

۴۵۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ درباره اين سخن خداى متعال : «خداوند، آنچه را بخواهد، محو يا اثبات مى كند ؛ و اصل كتاب، نزد اوست» ـ: از اَجَل ، آنچه را بخواهد ، محو مى كند و در اَجَل ، آنچه را بخواهد ، مى افزايد .

۴۵۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند عز و جل به يكى از پيامبرانش وحى فرمود : «فلان پادشاه را خبر كن كه : من تا فلان وقت ، جانت را مى گيرم» .
آن پيامبر به نزد پادشاه رفت و او را آگاه كرد . [در لحظه موعود ،] خدا پادشاه را در حالى كه بر تختش قرار داشت ، [به مرگ] فرا خواند تا اين كه از تخت افتاد . آن گاه گفت : پروردگارا! به من مهلت دِه تا نوزادم بزرگ شود و كارم را انجام دهم .
آن گاه خداوند عز و جل به آن پيامبر ، وحى فرمود : «نزد آن پادشاه برو و به او خبر بده كه من ، اَجَل او را به تأخير انداختم و به عمر او ، پانزده سال افزودم» .
آن پيامبر گفت : پروردگارا! تو خود مى دانى كه من هرگز دروغ نگفته ام [و اگر اين خبر را به پادشاه برسانم ، نزد او دروغگو شمرده مى شوم] .
خداوند عز و جل به او وحى فرمود : «همانا تو بنده اى مأمور هستى . پس ، خبر را به او برسان ، كه از كار خدا ، پرسش نمى شود» .

۶ / ۲ . عوامل نيكو شدن بدا

الف ـ دعا

۴۵۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :دعا ، قضا را باز مى گردانَد . خداوند ، درباره آفريدگانش ، دو گونه قضا دارد : قضاى نافذ [و تغيير نايافتنى] ، و قضاى نوپديد [و جايگزين] قضاى تغيير يافتنى] .