۴۳۵.عنه صلى الله عليه و آله :سَبَقَ العِلمُ وجَفَّ القَلَمُ ، ومَضَى القَدَرُ بِتَحقيقِ الكِتابِ وتَصديقِ الرُّسُلِ ، وبِالسَّعادَةِ مِنَ اللّهِ عز و جل لِمَن آمَنَ وَاتَّقى ، وبِالشَّقاءِ لِمَن كَذَّبَ وكَفَرَ ، وبِوِلايَةِ اللّهِ المُؤمِنينَ وبَراءَتِهِ مِنَ المُشرِكينَ . ^۱

۲ / ۳ . تَقديرُ الخَيرِ وَالشَّرِّ

الكتاب

« وَإِن تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ يَقُولُواْ هَـذِهِ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَإِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَقُولُواْ هَـذِهِ مِنْ عِندِكَ قُلْ كُلٌّ مِّنْ عِندِ اللَّهِ فَمَالِ هَـؤُلَاءِ الْقَوْمِ لَا يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثًا » . ^۲

الحديث

۴۳۶.كنز العمّال عن ابن عبّاس عن رسول اللّه صلى الله عليه و آله :صِنفانِ مِن اُمَّتي لا سَهمَ لَهُم فِي الإِسلامِ : المُرجِئَةُ وَالقَدَرِيَّةُ .
قيلَ : ومَا المُرجِئَةُ ؟ قالَ : الَّذينَ يَقولونَ : الإِيمانُ قَولٌ بِلا عَمَلٍ .
قيلَ : فَمَا القَدَرِيَّةُ ؟ قالَ : الَّذينَ يَقولونَ : لَم يُقَدَّرِ الشَّرُّ . ^۳

۴۳۷.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :مَن زَعَمَ أنَّ اللّهَ تَعالى يَأمُرُ بِالسُّوءِ وَالفَحشاءِ فَقَد كَذَبَ عَلَى اللّهِ ، ومَن زَعَمَ أنَّ الخَيرَ وَالشَّرَّ بِغَيرِ مَشيئَةِ اللّهِ فَقَد أخرَجَ اللّهَ مِن سُلطانِهِ . ^۴

۲ / ۴ . خَلقُ الخَيرِ قَبلَ الشَّرِّ

۴۳۸.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :قالَ اللّهُ عز و جل : يا آدَمُ أنَا اللّهُ الكَريمُ ، خَلَقتُ الخَيرَ قَبلَ الشَّرِّ . ^۵

۴۳۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :دانش ، پيشى گرفت و قلم خشكيد و تقدير به فرستادنِ قرآن و تصديق فرستادگان ، و به خوش بختى از جانب خداوند عز و جل براى مؤمنان و پرهيزگاران ، و به بدبختى براى دروغگويان و كافران ، و به ولايت خدا بر مؤمنان و بيزارى او از مشركان ، تحقّق يافت .

۲ / ۳ . تقدير خير و شر

قرآن

«و اگر [ پيشامد ]خوبى به آنان برسد، مى گويند: «اين ، از جانب خداست»؛ و چون صدمه اى به ايشان برسد، مى گويند: «اين ، از طرف توست» . بگو: «همه از جانب خداست». [ آخر ] اين قوم را چه شده است كه نمى خواهند سخنى را [ درست ]دريابند؟» .

حديث

۴۳۶.كنز العمّالـ به نقل از ابن عبّاس ـپيامبر خدا فرمود : «براى دو گروه از امّت من ، در اسلام ، سهمى نيست : مُرجِئه و قَدَريّه» .
گفته شد : مرجئه كيان اند؟
فرمود : «آنان كه مى گويند : ايمان ، گفتار بدون رفتار است» .
گفته شد : قَدَريّه كيان اند؟
فرمود : «آنان كه مى گويند : شر ، تقدير نشده است» .

۴۳۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :كسى كه مى گويد : خداى متعال به بدى و فحشا دستور مى دهد ، بر خداوند ، دروغ مى بندد و كسى كه مى گويد : خير و شر ، بدون مشيّتِ خداوند به وجود مى آيند ، خداوند را از فرمان روايى اش بيرون برده است .

۲ / ۴ . آفرينش خير، پيش از شر

۴۳۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند عز و جل فرمود : «اى آدم! منِ خداىِ بزرگوار ، خير را پيش از شر آفريدم» .

الفصل الثّانى: دور القضاء والقدر في العالم

۲ / ۱ . التَّقديرُ في خَلقِ العالَمِ

الكتاب

«إِنَّا كُلَّ شَىْ ءٍ خَلَقْنَـهُ بِقَدَرٍ» . ^۱

الحديث

۴۳۱.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :قَدَّرَ اللّهُ المَقاديرَ قَبلَ أن يَخلُقَ السَّماواتِ وَالأَرضَ بِخَمسينَ ألفَ سَنَةٍ . ^۲

۴۳۲.عنه صلى الله عليه و آله :إنَّ اللّهَ عز و جل قَدَّرَ المَقاديرَ ودَبَّرَ التَّدابيرَ قَبلَ أن يَخلُقَ آدَمَ بِأَلفَي عامٍ . ^۳

۲ / ۲ . التَّقديرُ في خَلقِ الإِنسانِ

الكتاب

«وَمَا تَحْمِلُ مِنْ أُنثَى وَ لَا تَضَعُ إِلَا بِعِلْمِهِ وَ مَا يُعَمَّرُ مِن مُّعَمَّرٍ وَلَا يُنقَصُ مِنْ عُمُرِهِ إِلَا فِى كِتَـبٍ» . ^۴

الحديث

۴۳۳.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :كُلُّ شَيءٍ بِقَدَرٍ ، حَتَّى العَجزِ وَالكَيسِ ^۵ . ^۶

۴۳۴.عنه صلى الله عليه و آله :خَلَقَ اللّهُ كُلَّ نَفسٍ وكَتَبَ حَياتَها ورِزقَها ومَصائِبَها . ^۷

فصل دوم : نقش قضا و قدر در عالم

۲ / ۱ . تقدير در آفرينش جهان

قرآن

«ماييم كه هر چيزى را به اندازه آفريده ايم» .

حديث

۴۳۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند ، پنجاه هزار سال پيش از آفرينش آسمان ها و زمين ، اندازه ها را مقرّر نمود .

۴۳۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند عز و جل دو هزار سال پيش از آفرينش آدم ، اندازه ها را مقرّر نمود و تدبيرها را انديشيد .

۲ / ۲ . تقدير در آفرينش انسان

قرآن

«و هيچ مادينه اى بار نمى گيرد و بار نمى نهد ، مگر به علمِ او. و هيچ سالخورده اى عمر دراز نمى يابد و از عمرش كاسته نمى شود، مگر آن كه در كتابى [ مندرج ]است» .

حديث

۴۳۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر چيزى ، در گرو تقدير است ، حتّى ناتوانى و زيركى .

۴۳۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند ، همه جان ها را آفريد و زندگى و روزى و گرفتارى هاى آنها را مقرّر كرد .